شرکت مختلط سهامی، شرکتی است که تحت نام مخصوص بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می‌شود. شرکای سهامی کسانی هستند که سرمایه‌ی آن‌ها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی القیمه درآمده و مسئولیت آن‌ها تا میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه‌ی او به صورت سهام درنیامده و مسئول کلیه‌ی قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود.در صورت تعدد شریک ضامن، مسئولیت آن‌ها در مقابل طلبکاران و روابط آن‌ها با یکدیگر، تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود. شرکت مزبور ترکیبی است از شرکت تضامنی و شرکت سهامی. نسبت به شریک یا شرکا ضامن مقررات شرکت تضامنی و نسبت به شرکا سهامی مقررات شرکت سهامی جاری است و در مواردی که با یکدیگر اصطکاک دارند مقررات مخصوصی وضع گردیده است.
در نام شرکت باید عبارت «شرکت مختلط» لااقل اسم یکی از شرکای ضامن قید شود.
مدارک شرکت مختلط سهامی برای ثبت:
- یک نسخه‌ی مصدق از شرکت نامه
- یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه
- اسامی مدیر یا مدیران شرکت
- نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت، حاکی از تعهد پرداخت تمام سرمایه و پرداخت واقعی لااقل ثلث از آن سرمایه
- سوابق مصدق از تصمیمات مجمع عمومی در موارد مذکور در مواد ۴۰،۴۱ و ۴۴
- نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت، حاکی از پرداخت تمام سرمایه‌ی نقدی شرکای ضامن و تسلیم تمام سرمایه‌ی غیرنقدی با تعیین قیمت حصه‌های غیرنقدی
شرکا شرکت
در این قبیل شرکت‌ها دو نوع شریک موجود است:
- شرکا سهامی
- شرکا ضامن
شرکا سهامی کسانی هستند که سرمایه آن‌ها به صورت سهام متساوی القیمه در آمده و مسئولیت آن‌ها تا میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند.
شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. در صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت آن‌ها در مقابل طلبکاران و روابط آن‌ها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود.
شرکا ضامن نمی‌توانند بدون رضایت سایر شرکا، تجارتی از نوع تجارت شرکت به نمایند ولو به حساب دیگری باشد و یا به عنوان شریک ضامن در شرکت با مسئولیت محدود دیگری که نظیر این تجارت را دارد داخل شوند.
اداره شرکت
شرکت مختلط سهامی گرچه دارای مجمع عمومی است ولی این مجمع حق انتخاب مدیران شرکت را نخواهد داشت. بلکه «مدیریت شرکت مختلط سهامی مخصوص به شریک یا شرکاء ضامن است» علت آن هم این است که قاعدتاً شرکا ضامن که مسئول تعهدات اضافه بر سرمایه هستند به حال شرکت بیشتر دلسوز بوده و از لحاظ مسئولیت ضمانتی خودشان در عمل بیشتر احتیاط خواهند نمود.
علاوه بر آن عموماً شرکت‌های مختلط سهامی موقعی پیدا می‌شوند که تاجری برای تجارت احتیاج به پول دارد و سهامی منتشر می‌نماید که دارنده آن در منافع شریک و مسئولیت او تا اندازه سهامی باشد که تعهد نموده بنابراین حاضر نخواهد بود که زمام امور تجارت خود را که فعلاً به شکل مختلط در آمده به دست دیگری بسپارد.
مجمع عمومی
هر شرکت مختلط سهامی دارای مجمع عمومی است که مرکب از کلیه سهامداران شرکت بوده و مقررات مجمع عمومی شرکت های سهامی در آن جاری است.
بنابراین اولین مجمع عمومی طبق ماده ۴۱ قانون باید تشکیل و بدواً اظهار مؤسسین را، راجع به فروش سهام و تأدیه اقلاً ثلث قیمت سهام نقدی و تعهد بقیه و سایر مواردی که ذکر شده رسیدگی واظهاریه ای که به اداره ثبت داده می‌شود تصویب و اگر سهام غیر نقدی باشد، آن چه در ازا قیمت آن‌ها داده می‌شود تقویم و مراقبت رد پرداخت نماید.
این مجمع عمومی اقلاً سالی یک بار باید تشکیل شود و وظیفه آن انتخاب هیئت نظار مطالعه گزارش سالیانه آن‌ها – رسیدگی به محاسبات شرکت و بحث در امور لازم خواهد بود و در موقع انحلال نسبت به شرکا سهامی درباره تصمیم شرکت اظهار عقیده خواهد نمود و بالجمله مجمع عمومی از طرف شرکا سهامی، که حق مداخله آن‌ها قطع شده هر گونه تصمیمی که قانوناً مجاز باشد خواهد گرفت.طبق ماده ۱۷۰ «تا پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی هر صاحب سهمی می تواند (خود یا نماینده او) در مرکز اصلی شرکت حاضر شده واز صورت بیلان و صورت دارائی و گزارش هیئت نظار اطلاع حاصل کند».
هیئت نظار یا بازرسان
چون اختیار اداره شرکت به دست شرکاء ضامن است و شرکاء سهامی نمی‌توانند در آن دخالت داشته باشند، لذا قانون حق نظارت به شرکا سهامی داده که به وسیله مجمع عمومی اعمال می‌شود. مطابق ماده ۱۶۵ «در هر یک از شرکت های مختلط سهامی هیئت نظاری لااقل مرکب از سه نفر از شرکا برقرار می شود و این هیئت را مجمع عمومی شرکا بلافاصله بعد از تشکیل قطعی شرکت و قبل از هر اقدامی در امور شرکت معین می کند. انتخاب هیئت نظار به موجب شرایط مقرر در اساسنامه شرکت تجدید می شود.
در هر صورت اولین هیئت نظار فقط برای یک سال انتخاب خواهد شد». پس مدت مأموریت هیئت نظار بسته به مندرجات اساسنامه است ولی اولین دفعه باید برای مدت یک سال که در حقیقت آزمایش عمل آن‌ها است انتخاب شوند.
اولین هیئت نظار وظیفه دارند رسیدگی و تحقیق نماید که آیا قیمت سهام طبق ماده ۲۸ قانون و تأدیه ثلث سهام نقدی و تعهد بقیه – صدور سهام با اسم و بی اسم به نحوی که در شرکت های سهامی مقرر است – تقویم چیزی که در ازا سهام غیر نقدی داده می‌شود و تحویل آن‌ها به شرکت و همچنین وظیفه اولین مجمع عمومی به عمل آمده است یا خیر و نیز نوشته هائی که مدیران باید مطابق ماده ۵۰ تهیه و به عمل آمده است یا خیر و نیز نوشته هایی که مدیران باید مطابق ماده ۵۰ تهیه و به اداره ثبت بدهند موجود است یا خیر و بعد از آن اعضاء هیئت نظارت طبق ماده ۱۶۸ قانون «دفاتر صندوق و کلیه اسناد شرکت را تحت تدقیق در آورده همه ساله گزارشی به مجمع عمومی می دهند و هر گاه در تنظیم صورت دارائی ، بی ترتیبی و خطائی مشاهده نمایند در گزارش مزبور ذکر نموده و اگر مخالفتی با پیشنهاد مدیر شرکت در تقسیم منافع داشته باشند دلائل خود را بیان می کنند».
هر گاه به موجب اساسنامه مجمع عمومی حق انحلال شرکت را داشته باشد هیئت نظار هر موقع اداره شرکت را صلاح ندیدند مجمع عمومی را دعوت و دلایل خود را اظهار می‌نمایند.
مسئولیت هیئت نظار
هر گاه هیئت نظار در انجام مأموریت خود بر طبق قوانین معموله مملکتی تقصیر و یا مسامح نمایند در مقابل شرکاء مسئول می‌باشند ولی از جهت اعمال اداری و نتایج حاصله از آن به هیچ‌وجه مسئولیتی ندارد.