آموزش تاب آوری در مدارس یک مفهوم مهم در آموزش و پرورش است که به توانایی دانش‌آموزان در مواجهه با چالش‌ها و شرایط دشوار اطلاق میشود.
نویسنده : نرگس زمانی
آموزش تاب‌آوری در مدارس یک رویکرد سیستماتیک برای آموزش مهارت‌ها و راهبردهای لازم به دانش‌آموزان است تا آنها بتوانند به طور مؤثر با چالش‌ها و ناملایمات مواجه شوند.
این رویکرد نه تنها بر بهبود نتایج فردی دانش‌آموزان، بلکه همچنین بر ارتقای محیط کلی یادگیری و افزایش رفاه اجتماعی و عاطفی در محیط‌های آموزشی تأکید دارد.
این آموزش‌ها به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا از اثرات منفی استرس و فشارهای روانی جلوگیری کنند و در محیط آموزشی با موفقیت بیشتری عمل کنند.
آموزش تاب‌آوری در مدارس به عنوان یک رویکرد سیستماتیک، بر آموزش مهارت‌ها و راهبردهای لازم برای توسعه تاب‌آوری در دانش‌آموزان تأکید دارد.
این رویکرد آنها را قادر می‌سازد تا به طور مؤثر با چالش‌ها و ناملایمات مواجه شوند.
آموزش تاب‌آوری نه تنها نتایج فردی دانش‌آموزان را بهبود می‌بخشد، بلکه محیط کلی یادگیری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و رفاه اجتماعی و عاطفی در محیط‌های آموزشی را افزایش می‌دهد.
آموزش تاب‌آوری با ادغام مفاهیم از چارچوب‌های نظری مختلف انجام میشود، از جمله:
– مدل ریسک و عوامل حفاظتی: این مدل بر تعادل بین عوامل ریسک و حفاظتی در زندگی دانش‌آموزان تأکید می‌کند.
مدل ریسک و عوامل حفاظتی یک چارچوب نظری است که بر تعادل بین عوامل ریسک و حفاظتی در زندگی دانش‌آموزان تأکید می‌کند. این مدل به این ایده اشاره دارد که در زندگی هر فردی، عوامل ریسک و حفاظتی وجود دارند که بر رفتار و نتایج زندگی او تأثیر می‌گذارند.
عوامل ریسک شامل مواردی مانند فقر، سوء استفاده، یا محیط‌های نامناسب هستند که می‌توانند منجر به مشکلات رفتاری یا روانی در دانش‌آموزان شوند. در مقابل، عوامل حفاظتی مانند حمایت خانواده، روابط مثبت با معلمان، و دسترسی به منابع آموزشی، می‌توانند به عنوان یک سپر در برابر این ریسک‌ها عمل کنند.
این مدل نشان می‌دهد که با تقویت عوامل حفاظتی، می‌توان از بروز مشکلات ناشی از عوامل ریسک جلوگیری کرد یا آنها را کاهش داد.
مدارس و خانواده‌ها باید بر ایجاد محیطی حمایتی و فراهم کردن منابع لازم برای دانش‌آموزان تمرکز کنند تا به این ترتیب تعادل مثبت بین عوامل ریسک و حفاظتی برقرار شود. این رویکرد می‌تواند به بهبود عملکرد تحصیلی و بهزیستی روانی دانش‌آموزان کمک کند.
– نظریه سیستم‌های بوم‌شناختی: این نظریه بر اهمیت محیط‌های مختلف در زندگی دانش‌آموزان، از جمله خانواده و مدرسه، تأکید دارد.نظریه سیستم‌های بوم‌شناختی، که توسط اوریم برونفنبرنر توسعه یافته است، بر اهمیت محیط‌های مختلف در زندگی دانش‌آموزان تأکید می‌کند.
این نظریه محیط‌های مختلف را به چند لایه تقسیم می‌کند که هر یک بر رشد و توسعه فرد تأثیر می‌گذارد.
این لایه‌ها شامل:
۱. میکروسi: محیط‌های مستقیم و نزدیک مانند خانواده و کلاس درس که در آن فرد به طور مستقیم تعامل دارد.
2. میزوس: تعامل بین محیط‌های مختلف مانند ارتباط بین خانه و مدرسه.
3.اکوس: محیط‌های غیرمستقیم که بر زندگی فرد تأثیر می‌گذارند، مانند محل کار والدین یا رسانه‌ها.
4.ماکروس: ساختارهای فرهنگی و اجتماعی گسترده‌تر که بر زندگی افراد تأثیر می‌گذارند.
5.کرونوس: تغییرات زمانی و تاریخی که بر زندگی فرد تأثیر می‌گذارند.
این نظریه نشان می‌دهد که چگونه این محیط‌ها با یکدیگر تعامل دارند و بر رشد و توسعه دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارند.
درک این تعاملات می‌تواند به معلمان و والدین کمک کند تا محیط‌های یادگیری و رشد بهتری را برای دانش‌آموزان ایجاد کنند.
– نظریه حفاظت از منابع (COR): این نظریه بر حفظ منابع روانی و اجتماعی در مواجهه با استرس و چالش‌ها تأکید دارد.
این نظریه توسط استیفن هابفول (Stevan Hobfoll) ارائه شده است و بر این فرض استوار است که افراد به دنبال حفظ و گسترش منابع خود هستند.
منابع شامل فیزیکی، روانی، اجتماعی و مالی میشود. افراد تلاش می‌کنند تا منابع خود را در برابر تهدیدات محافظت کنند، زیرا از دست دادن آنها می‌تواند به آسیب روانی و جسمی منجر شود.
مولفه‌های اصلی نظریه:
– منابع: شامل منابع شخصی (سلامت روانی، مهارت‌های اجتماعی)، اجتماعی (حمایت‌های اجتماعی) و مالی (درآمد، شغل).
– تهدید به از دست دادن منابع: استرس زمانی ایجاد میشود که افراد با از دست دادن یا تهدید به از دست دادن منابع روبرو شوند.
– کسب منابع جدید: افراد به دنبال گسترش و تقویت منابع خود هستند.
این نظریه در درک واکنش‌های افراد و سازمان‌ها در برابر فشارهای محیطی و چالش‌ها مفید است و می‌تواند به عنوان ابزار استراتژیک برای مدیریت بحران‌ها استفاده شود.
برنامه‌های مدارس تاب‌آور
مدارس تاب‌آور با ارائه برنامه‌های متنوع، از جمله آموزش مهارت‌های زندگی، کارگاه‌های آموزشی برای والدین، و فعالیت‌های گروهی، به توسعه تاب‌آوری در دانش‌آموزان کمک می‌کنند. این برنامه‌ها شامل ورزش‌های گروهی، فعالیت‌های هنری، و جلسات مشاوره میشود که به تقویت مهارت‌های اجتماعی و عاطفی دانش‌آموزان می‌انجامد.
در ادامه، به برخی از جنبه‌های مهم آموزش تاب آوری در مدارس اشاره میشود:
اهمیت تاب آوری در مدارس
– مدیریت استرس: تاب آوری به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با استرس و فشارهای تحصیلی کنار بیایند و از پس چالش‌های درسی برآیند.
– بهبود عملکرد تحصیلی: تاب آوری نه تنها به بهبود عملکرد تحصیلی کمک می‌کند، بلکه سلامت روانی دانش‌آموزان را نیز تقویت می‌کند.
– سازگاری اجتماعی: دانش‌آموزان تاب‌آور انگیزه بیشتری برای یادگیری دارند و در برابر شکست مقاوم‌تر هستند. همچنین، روابط اجتماعی سالم‌تری در مدرسه برقرار می‌کنند.
روش‌های آموزش تاب آوری
– کارگاه‌های آموزشی: آموزش‌های تاب آوری در مدارس شامل کارگاه‌های ده ساعته در دو مرحله است که به آگاهی از استرس و چگونگی اثر آن بر یادگیری می‌پردازد.
– مهارت‌های زندگی: آموزش مهارت‌هایی مانند حل مسئله، تنظیم هیجانات و برقراری ارتباطات.
– روش‌های آرام‌سازی: استفاده از روش‌های آرام‌سازی بدن مانند تنفس عمیق، خودآگاهی بدنی و یوگا.
– تعیین اهداف: کمک به دانش‌آموزان برای تعیین اهداف دست یافتنی و چالش‌برانگیز.
