شفقت، به عنوان درکی عمیق از رنج خود و دیگران، نقشی حیاتی در تقویت تاب‌آوری و روان‌درستی ایفا می‌کند.

درمان متمرکز بر شفقت (CFT) یک رویکرد درمانی است که برای کمک به افراد در توسعه شفقت به خود و دیگران طراحی شده است.

این نوع درمان اغلب برای افرادی که با سطوح بالایی از خودانتقادی، شرم، اضطراب و افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند، مفید است.

درمان متمرکز بر شفقت (CFT) یا Compassion-focused therapy یک رویکرد درمانی است که هدف آن کمک به افرادی است که اغلب احساس شرم و انتقاد از خود دارند.

این رویکرد درمانی توسط پل ریموند گیلبرت، روانشناس بالینی، ایجاد شده است.

CFT به مراجعان آموزش می دهد تا مهارت های خود شفقتی و دیگر دوستی را پرورش دهند، که تصور می شود به تنظیم خلق و خو کمک می کند و منجر به احساس امنیت، پذیرش خود و آسودگی می شود۲. این درمان به ویژه برای افرادی که مشکل در احساس ملایمت و مهربانی با خود یا دیگران دارند، مناسب است

شفقت به خود و دیگران، به ما امکان می‌دهد با مهربانی و درک با اشتباهات و ناکامی‌هایمان روبرو شویم، به جای سرزنش و انتقاد.

این پذیرش و مهربانی، زمینه‌ساز تاب‌آوری، رشد و یادگیری از تجربیات دشوار می‌شود.

شفقت به دیگران نیز با ایجاد ارتباطات قوی و حمایت اجتماعی، به افزایش تاب‌آوری کمک می‌کند.

همدلی و درک متقابل، شبکه‌ای از حمایت را ایجاد می‌کند که در زمان‌های بحرانی، منبعی ارزشمند برای مقابله با مشکلات است.

شفقت، هم به خود و هم به دیگران، کلید دستیابی به تاب‌آوری و روان‌درستی است.

مداخله مبتنی بر شفقت (CBI) رویکردی درمانی است که ریشه در روانشناسی مثبت گرا و بودیسم دارد.

این درمان به افراد می آموزد تا به خود و دیگران شفقت بیشتری نشان دهند و در نتیجه تندرستی روانشناختی و عاطفی بهبود می یابد.

شفقت شامل تشخیص رنج، درک جهانی بودن آن و تمایل به کاهش آن است.

مداخلات مبتنی بر شفقت در حال تبدیل شدن به رویکردی امیدوارکننده برای ارتقای سلامت روان، تندرستی و تاب آوری هستند.

این مداخلات با آموزش افراد برای تشخیص رنج های خود و دیگران، درک ماهیت جهانی رنج و پرورش تمایل برای کاهش آن، عمل می کنند.

از طریق آموزش، افراد یاد می گیرند که افکار و احساسات دشوار خود را با مهربانی، درک و پذیرش مشاهده کنند، نه با قضاوت، انتقاد یا سرکوب.

 

مداخله مبتنی بر شفقت اغلب شامل تمرین هایی مانند مدیتیشن مهربانی (متا)، تمرین شفقت به خود و تصویرسازی شفقت آمیز است.

این تمرین ها به افراد کمک می کند تا مدارهای مغزی خود را که با همدلی، شفقت و تاب آوری و تنظیم عاطفی مرتبط هستند، توسعه دهند.

تحقیقات نشان می دهد که مداخلات مبتنی بر شفقت می توانند منجر به کاهش علائم افسردگی، اضطراب و استرس، و همچنین افزایش خود شفقت، بهزیستی روانی و روابط اجتماعی شوند.

با پرورش یک رویکرد دلسوزانه تر به خود و دیگران، افراد می توانند تاب آوری خود را در مواجهه با چالش های زندگی ایجاد کنند و زندگی رضایت بخش تری را تجربه کنند.

مداخله های مبتنی بر شفقت به افراد کمک می کنند تا با پرورش مهربانی، درک و پذیرش نسبت به خود و دیگران، این ویژگی ها را در خود پرورش دهند.

مفهوم شفقت برای قرن ها بخشی از تفکر فلسفی و معنوی بوده است.

با این حال، تنها در سال های اخیر است که محققان شروع به بررسی اثرات شفقت بر سلامت روان کرده اند.

دکتر پل گیلبرت به عنوان یک چهره برجسته در توسعه مداخله مبتنی بر شفقت در نظر گرفته می شود.

کار او بر این ایده متمرکز است که شفقت می تواند به افراد کمک کند تا بر خودانتقادی، شرم و سایر احساسات منفی غلبه کنند.

مداخله مبتنی بر شفقت از نظریه های مختلفی از جمله روانشناسی تکاملی، علوم اعصاب و دلبستگی استفاده می کند.

از دیدگاه روانشناسی تکاملی، شفقت به عنوان یک مکانیسم بقا در نظر گرفته می شود که به تقویت پیوندهای اجتماعی و همکاری کمک می کند.

مطالعات علوم اعصاب نشان داده است که شفقت مدارهای مغزی مرتبط با احساسات مثبت، تنظیم عاطفی و همدلی را فعال می کند.

تئوری دلبستگی بر اهمیت روابط امن و پرورش دهنده در توسعه شفقت به خود و دیگران تأکید دارد.

مداخله مبتنی بر شفقت معمولاً در محیط گروهی انجام می شود و معمولاً از ۸ تا ۱۲ جلسه طول می کشد.

این مداخلات به افراد می آموزند که چگونه با تشخیص رنج خود، درک جهانی بودن آن و تمایل به کاهش آن، شفقت به خود را توسعه دهند.

 

اجزای کلیدی مداخله مبتنی بر شفقت عبارتند از:

۱. ذهن آگاهی: ذهن آگاهی شامل توجه به لحظه حال بدون قضاوت است.

این عنصر به افراد کمک می کند تا افکار و احساسات خود را بدون درگیر شدن در خودانتقادی یا نشخوار فکری مشاهده کنند.

۲. خود مهربانی:خود مهربانی شامل رفتار با خود با مهربانی، درک و پذیرش به ویژه در مواقع سختی است.

این عنصر مستلزم شناخت این است که نقص ها و اشتباهات بخشی از تجربه انسانی است.

۳. انسانیت مشترک: انسانیت مشترک شامل شناخت این است که رنج و ناکامی ها تجربیات مشترک هستند.

این عنصر به افراد کمک می کند تا احساس انزوا و جدایی را کاهش دهند.

۴. ذهن دلسوز:ذهن دلسوز شامل توسعه روشی دلسوزانه برای فکر کردن، احساس کردن و رفتار کردن نسبت به خود و دیگران است.

این عنصر از تکنیک های تصویرسازی ذهنی، مدیتیشن و تمرین های رفتاری برای پرورش شفقت استفاده می کند.

 

 

تکنیک های مداخله مبتنی بر شفقت

چندین تکنیک در مداخله مبتنی بر شفقت برای افزایش شفقت به خود و دیگران استفاده می شود. این تکنیک ها عبارتند از:

۱. مدیتیشن شفقت آمیز:

مدیتیشن شفقت آمیز شامل ایجاد احساس شفقت به خود و دیگران است. افراد از طریق تمرکز بر جملات یا عباراتی مانند “باشد که من شاد باشم، باشد که من در آرامش باشم، باشد که من از رنج رها شوم” به گسترش شفقت در درون خود می پردازند.

۲.تصویرسازی دلسوزانه: تصویرسازی دلسوزانه شامل تصور یک چهره دلسوز یا یک مکان امن و مغذی است. این تمرین به افراد کمک می کند تا با احساسات مثبت ارتباط برقرار کنند و احساس ایمنی و امنیت را پرورش دهند.

۳. نامه نوشتن شفقت آمیز:

نامه نوشتن شفقت آمیز شامل نوشتن نامه ای به خود یا شخص دیگری با ابراز درک، پذیرش و حمایت است. این تکنیک به افراد کمک می کند تا احساسات سخت را پردازش کرده و شفقت را پرورش دهند.

۴. رفتار دلسوزانه:

رفتار دلسوزانه شامل انجام اقدامات مهربانانه و حمایت کننده نسبت به خود و دیگران است. این عنصر به افراد کمک می کند تا شفقت را در زندگی روزمره خود عملی کنند.

 

اثربخشی مداخله مبتنی بر شفقت

تحقیقات نشان داده اند که مداخله مبتنی بر شفقت می تواند در بهبود سلامت روان و تندرستی مؤثر باشد.

چندین مطالعه نشان داده اند که مداخله مبتنی بر شفقت می تواند به کاهش خودانتقادی، اضطراب، افسردگی و استرس کمک کند.

مداخله مبتنی بر شفقت می تواند به افزایش خودمهربانی، عزت نفس، انعطاف پذیری و رضایت از زندگی نیز کمک کند.

مداخله مبتنی بر شفقت در درمان مشکلات مختلفی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال خوردن و درد مزمن امیدوار کننده بوده است.

علاوه بر این، مداخله مبتنی بر شفقت برای ارتقای تندرستی و تاب آوری در جمعیت های مختلف از جمله دانشجویان، کارکنان مراقبت های بهداشتی و مراقبین استفاده شده است.

 

مزایا و محدودیت های مداخله مبتنی بر شفقت

مداخله مبتنی بر شفقت چندین مزیت بالقوه دارد. این درمان رویکردی خودیاری است و می توان آن را در محیط های مختلفی انجام داد.

این درمان نسبتاً کوتاه و مقرون به صرفه است و می تواند در مشکلات مختلفی اعمال شود.

علاوه بر این، مداخله مبتنی بر شفقت بر پرورش احساسات مثبت و تاب آوری تمرکز دارد که می تواند منجر به اثرات طولانی مدت شود.

با وجود مزایای آن، مداخله مبتنی بر شفقت محدودیت هایی نیز دارد. این درمان ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد، به ویژه کسانی که سابقه آسیب دارند یا مشکلات روانی شدید دارند.

برخی از افراد ممکن است تمرین شفقت به خود را چالش برانگیز بدانند، به ویژه اگر خودانتقاد یا شرم ریشه ای داشته باشند.

تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرات طولانی مدت مداخله مبتنی بر شفقت و مقایسه آن با سایر درمان ها مورد نیاز است.

مداخله مبتنی بر شفقت یک رویکرد درمانی امیدوارکننده است که می تواند به افراد کمک کند تا شفقت به خود و دیگران را پرورش دهند.

مداخله مبتنی بر شفقت با آموزش به افراد برای شناخت رنج، درک جهانی بودن آن و تمایل به کاهش آن، می تواند منجر به بهبود سلامت روان، تندرستی و تاب آوری شود.

با این اوضاف مداخله مبتنی بر شفقت برای همه مناسب نیست و تحقیقات بیشتری برای بررسی اثربخشی آن مورد نیاز است.

دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در پایان آورده است شما نیز چنانچه به یادگیری بیشتر در مورد مداخله مبتنی بر شفقت علاقه مند هستید، لطفاً با متخصص واجد شرایط سلامت روان مشورت کنید.