گسترش تاب‌آوری رسانه‌ها در عصر بحران‌ها به معنای توانمندسازی آنها برای حفظ ارتباطات و ارائه اطلاعات دقیق و به موقع در شرایط پرتنش است.
در دنیای امروز که رسانه‌ها با چالش‌هایی مانند گسترش اطلاعات نادرست، تغییرات فناوری و فشارهای سیاسی روبه رو هستند، تاب‌آوری رسانه به مفهومی حیاتی تبدیل شده است. تاب‌آوری رسانه به معنای توانایی سازمان‌ها و پلتفرم‌های رسانه‌ای برای مقاومت در برابر بحران‌ها، تطبیق با تغییرات و حفظ عملکرد پایدار در شرایط دشوار است. این مفهوم نه تنها شامل تقویت زیرساخت‌های فنی می‌شود، بلکه بهبود کیفیت محتوا، شفافیت و اعتمادسازی با مخاطبان را نیز دربرمی‌گیرد. در این مقاله، به بررسی راهکارهای گسترش تاب‌آوری رسانه و نقش آن در تضمین آزادی بیان و سلامت اطلاعاتی جامعه می‌پردازیم.
۱. تقویت زیرساخت‌های فناورانه برای تاب‌آوری رسانه
یکی از پایه‌های اصلی تاب‌آوری رسانه، توسعه زیرساخت‌های دیجیتالی مقاوم در برابر حملات سایبری و اختلالات فنی است. رسانه‌ها باید با استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و رایانش ابری، امنیت داده‌ها و پایداری سرویس‌های خود را افزایش دهند. برای مثال، سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند با شناسایی الگوهای حملات سایبری، از نشت اطلاعات یا خرابی سرویس جلوگیری کنند. همچنین، استفاده از پلتفرم‌های غیرمتمرکز می‌تواند تمرکز قدرت را کاهش داده و از تحریم‌ها یا محدودیت‌های سیاسی بکاهد.
۲. مقابله با اطلاعات نادرست؛ چالشی برای تاب‌آوری رسانه
گسترش شایعات و اخبار جعلی، اعتماد عمومی به رسانه‌ها را تضعیف کرده و تاب‌آوری رسانه را به خطر می‌اندازد. برای مقابله با این پدیده، رسانه‌ها باید سازوکارهای دقیق اعتبارسنجی محتوا را توسعه دهند. ایجاد واحدهای تخصصی «فکت‌چکینگ»، همکاری با سازمانهای مستقل بین‌المللی و آموزش مخاطبان برای تشخیص اخبار واقعی از جعلی، از جمله راهکارهای مؤثر است.استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای رصد محتوای مشکوک و حذف آن پیش از انتشار، می‌تواند به کاهش آسیب‌پذیری رسانه‌ها کمک کند.
۳.تنوع بخشی به منابع درآمد؛ تضمین پایداری مالی
وابستگی مالی به منابع محدود (مانند تبلیغات یا حمایت‌های دولتی)، تاب‌آوری رسانه را در برابر نوسانات اقتصادی شکننده می‌کند. رسانه‌ها باید با ایجاد مدل‌های درآمدی نوین مانند اشتراک‌های اختصاصی، حمایت مردمی (Crowdfunding) یا تولید محتوای پولی، درآمد خود را متنوع سازند. برای مثال، روزنامه‌های بزرگ مانند گاهی با تمرکز بر اشتراک‌های دیجیتال، نه تنها از ورشکستگی نجات یافتند، بلکه به رشد پایداری نیز دست پیدا کرده اند. این استراتژی‌ها نه تنها استقلال رسانه‌ها را تقویت می‌کنند، بلکه امکان سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید را فراهم می‌سازند.
۴. تدوین چارچوب‌های قانونی حمایتگر
قوانین حمایتگر دولتی می‌توانند هم فرصتی برای تاب‌آوری رسانه باشند. لازم است نهادهای قانونگذاری با همکاری رسانه‌ها، چارچوب‌هایی تدوین کنند که از روزنامه‌نگاران در برابر پیگردهای بی‌دلیل حمایت کند، شفافیت در مالکیت رسانه‌ها را الزامی سازد و دسترسی به اطلاعات عمومی را تسهیل نماید.
۵. سرمایه‌گذاری بر آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی
نیروی انسانی آموزش‌دیده، اصل و اساس و بعبارتی ستون فقرات تاب‌آوری رسانه است. رسانه‌ها باید دوره‌های آموزشی منظمی را برای روزنامه‌نگاران در زمینه‌هایی مانند امنیت سایبری، روزنامه‌نگاری داده‌محور و اخلاق حرفه‌ای برگزار کنند.ایجاد شبکه‌های حرفه‌ای بین رسانه‌های مختلف می‌تواند به تبادل تجربه و پشتیبانی در زمان بحران‌ها کمک کند. توانمندسازی کارکنان کیفیت محتوا را افزایش می‌دهد و تاب آوری و انعطاف‌پذیری سازمان را در مواجهه با چالش‌های نوظهور تقویت می‌کند.
۶. تعامل با جامعه؛ کلید تقویت اعتماد عمومی
اعتماد مخاطبان، مهم‌ترین سرمایه هر رسانه است و نقشی تعیین‌کننده در تاب‌آوری رسانه ایفا می‌کند. رسانه‌ها باید با شفافیت در انتشار منابع خبری، پاسخگویی به انتقادات و مشارکت دادن مخاطبان در فرآیند تولید محتوا، اعتماد ازدست‌رفته را بازیابی کنند. برگزاری جلسات گفت‌وگوی عمومی، استفاده از نظرسنجی‌ها و حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی، راهکارهایی برای ایجاد ارتباط دوسویه با جامعه هستند. هرچه رسانه‌ها بیشتر به دغدغه‌های مردم بپردازند، پایگاه حمایتی گسترده‌تری خواهند داشت که در شرایط بحرانی از آنها پشتیبانی می‌کند.
تقویت تاب‌آوری رسانه یک ضرورت است. این امر مستلزم همکاری بین رسانه‌ها، دولت‌ها، سازمانهای مدنی و عموم مردم است.
خاطره اکبری نویسنده کتاب مسیر سلامتی و نویسنده خانه تاب آوری در خاتمه آورده است گسترش تاب‌آوری رسانه به معنای تقویت توانایی سازمانهای خبری در مقابله با چالش‌های فناورانه، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است که به بقای آنها در عصر بحران کمک می‌کند.