رسانه تاب آوری فرهنگی را به طور عمیق و چندوجهی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تاب آوری فرهنگی به معنای توانایی یک جامعه در حفظ و بازسازی هویت، ارزش‌ها و سنت‌های فرهنگی خود در مواجهه با چالش‌ها و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.
رسانه‌ها به عنوان ابزارهای اصلی انتقال فرهنگ، نقش کلیدی در این فرایند ایفا می‌کنند.
آنها با ارائه محتوای آموزشی، فرهنگی و تاریخی، آگاهی جمعی را افزایش داده و حس تعلق به فرهنگ و جامعه را تقویت می‌کنند.
این امر باعث می‌شود افراد در برابر فشارهای فرهنگی و اجتماعی مقاومت بیشتری نشان دهند و تاب آوری فرهنگی بهبود یابد.
رسانه‌ها به ویژه شبکه‌های اجتماعی، با فراهم آوردن فضایی برای تبادل اطلاعات و تجربیات، ارتباطات اجتماعی را تقویت کرده و حس همبستگی و انسجام اجتماعی را بالا می‌برند.
به اشتراک گذاری داستان‌های موفقیت و چالش‌ها در رسانه‌ها، افراد را به مقابله با مشکلات ترغیب کرده و حمایت اجتماعی را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر، رسانه‌ها می‌توانند با ترویج گفتگوی بین فرهنگی و معرفی تنوع فرهنگی، به درک متقابل و همدلی میان گروه‌های مختلف کمک کنند که این موضوع به افزایش تاب آوری فرهنگی منجر می‌شود.
البته محتوای منفی و فشارهای اجتماعی رسانه‌ای نیز می‌تواند اثرات معکوس داشته باشد و کاهش تاب آوری فرهنگی را به دنبال داشته باشد؛ بنابراین استفاده آگاهانه و مدیریت رسانه‌ها اهمیت فراوانی دارد.
تاثیر رسانه بر تاب آوری فرهنگی هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم قابل مشاهده است.
به طور مستقیم، رسانه‌ها با پخش برنامه‌های فرهنگی، مستندها، فیلم‌ها و محتوای محلی، هویت فرهنگی را تقویت می‌کنند و نسل‌های جوان را با میراث فرهنگی آشنا می‌سازند.
به طور غیرمستقیم، رسانه‌ها با شکل‌دهی نگرش‌ها، ارزش‌ها و سبک زندگی جامعه، می‌توانند زمینه‌ساز تغییرات فرهنگی باشند که گاهی به تهدیدی برای فرهنگ محلی تبدیل می‌شود.
در مقابل، رسانه‌هایی که از تنوع فرهنگی حمایت می‌کنند، می‌توانند افتخار به هویت محلی را افزایش داده و تاب آوری فرهنگی را ارتقاء دهند.
رسانه تاب آوری فرهنگی را به عنوان یک پدیده پویا و دو سویه تحت تأثیر قرار می‌دهد که نیازمند مدیریت هوشمندانه و حمایت نهادهای فرهنگی و دولتی است.
رسانه‌ها، به‌عنوان شریان‌های اصلی ارتباطات و جریان اطلاعات در جوامع مدرن، نقشی عمیق و چندوجهی در شکل‌گیری، تقویت یا تضعیف “تاب‌آوری فرهنگی”** ایفا می‌کنند.
تاب‌آوری فرهنگی به معنای ظرفیت یک جامعه یا گروه فرهنگی برای جذب شوک‌ها (مانند تغییرات سریع اجتماعی، جهانی‌سازی، بحران‌ها و تهاجم فرهنگی)، انطباق پویا با تحولات، و حفظ هویت، ارزش‌ها، سنت‌ها و حس تعلق خاطر در طول زمان است.
این تاب‌آوری صرفاً حفظ کهنه‌ها نیست، بلکه توانایی بازتعریف خلاقانه عناصر فرهنگی در مواجهه با چالش‌هاست.
رسانه‌ها، از سنتی تا دیجیتال، در کانون این فرآیند قرار دارند. آنها هم تهدیدکننده و هم تقویت‌کننده این تاب‌آوری محسوب می‌شوند.
از یک سو، هجوم محتوای فرهنگی یکسان‌ساز و غالب می‌تواند هویت‌های محلی و بومی را به حاشیه براند و حس تعلق را تضعیف کند.
از سوی دیگر، رسانه‌ها ابزاری بی‌بدیل برای مستندسازی، اشتراک‌گذاری، بازتولید و احیای عناصر فرهنگی (زبان، هنر، موسیقی، آیین‌ها، دانش بومی) در سطح داخلی و بین‌المللی هستند.
نحوه بازنمایی فرهنگ توسط رسانه‌ها (دقیق، کلیشه‌ای، احترام‌آمیز یا تحقیرآمیز) تأثیر مستقیمی بر نحوه درک و ارزش‌گذاری آن توسط اعضای جامعه و دیگران دارد، و در نتیجه بر انسجام و اعتماد به نفس فرهنگی که پایه‌های تاب‌آوری هستند، اثر می‌گذارد.
چندوجهی‌بودن تأثیر رسانه بر تاب‌آوری فرهنگی در کارکردهای مختلف آن آشکار می‌شود.
اولاً، رسانه‌ها بایگانی‌های زنده فرهنگ هستند.
برنامه‌های مستند، آرشیوهای دیجیتال، پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری ویدئو و شبکه‌های اجتماعی به حفظ و دسترسی‌پذیری میراث فرهنگی ناملموس کمک شایانی می‌کنند، اجازه می‌دهند نسل‌های جدید با ریشه‌های خود ارتباط برقرار کنند و دانش سنتی از گزند فراموشی در امان بماند – عنصری حیاتی برای تاب‌آوری در بلندمدت.
ثانیاً، رسانه‌ها عرصه گفت‌وگو و بازاندیشی فرهنگی هستند.
برنامه‌های بحث‌محور، مقالات تحلیلی، تولیدات هنری مستقل و حتی تعاملات در فضای مجازی می‌توانند زمینه‌ساز گفت‌وگوهای انتقادی درباره سنت‌ها، چالش‌های معاصر فرهنگ و راه‌های نوین انطباق آنها باشند. این گفت‌وگوی درون‌فرهنگی برای تاب‌آوری ضروری است، زیرا فرهنگ را از حالت ایستا خارج کرده و به آن امکان می‌دهد تا پاسخ‌های خلاقانه به مسائل جدید بیابد.
ثالثاً، رسانه‌ها ابزار قدرتمند آموزش فرهنگی و ترویج سواد رسانه‌ای هستند.
تولید محتوای آموزشی جذاب درباره تاریخ، هنر، ارزش‌ها و تنوع فرهنگی یک جامعه، حس غرور و تعلق را تقویت می‌کند.
به‌طور همزمان، آموزش سواد رسانه‌ای به مخاطبان (به‌ویژه نسل جوان) توانایی تحلیل انتقادی پیام‌های رسانه‌ای، تشخیص بازنمایی‌های کلیشه‌ای یا تحریف‌شده و انتخاب آگاهانه محتوا را می‌دهد، که سپری در برابر تأثیرات منفی رسانه‌های بیگانه و تقویت کننده هوشیاری فرهنگی است.
سرانجام، رسانه‌ها در زمان بحران‌ها (طبیعی، اجتماعی یا سیاسی) نقش بسیار مهمی در ایجاد همبستگی، انتشار اطلاعات حیاتی به زبان‌ها و کانال‌های فرهنگی مناسب و حفظ روحیه جامعه بر اساس ارزش‌های مشترک بازی می‌کنند که مستقیماً به تاب‌آوری روانی-اجتماعی و فرهنگی کمک می‌کند.
لذا میتوان گفت رابطه رسانه و تاب‌آوری فرهنگی رابطه‌ای پویا، پیچیده و سرنوشت‌ساز است.
رسانه‌ها صرفاً بازتاب‌دهنده فرهنگ نیستند؛ آنها فعالانه در ساخت، انتقال و تحول فرهنگ مشارکت دارند.
تقویت تاب‌آوری فرهنگی از طریق رسانه مستلزم مدیریت آگاهانه و مسئولانه است:
تولید و ترویج محتوای اصیل و غنی که هویت‌های متنوع فرهنگی را با دقت و احترام بازنمایی کند؛
سرمایه‌گذاری بر مستندسازی و دسترس‌پذیرسازی میراث فرهنگی؛
ایجاد فضاهای رسانه‌ای برای گفت‌وگوی سازنده درون‌فرهنگی و بین‌فرهنگی؛
و ارتقای گسترده سواد رسانه‌ای و فرهنگی در میان تمام اقشار جامعه.
دکتر محمدرضا مقدسی بنیانگذار تاب آوری در ادامه آورده است با درک این نقش چندوجهی و به‌کارگیری استراتژیک ظرفیت‌های رسانه‌هاست که میتوان از آنها به‌عنوان نیرویی قدرتمند برای تحکیم هویت جمعی، انطباق پویا با تغییرات و تضمین پایداری سرمایه‌های فرهنگی در برابر طوفان‌های زمان بهره برد و تاب‌آوری فرهنگی جامعه را در عمق و گستره آن افزایش داد.
آینده ای پویا و انسجام فرهنگی هر جامعه‌ای تا حد زیادی به چگونگی تعامل آن با نقش رسانه در این عرصه حیاتی وابسته است.
مدیر و موسس خانه تاب آوری در پایان آورده است به شهادت تاریخ، کتاب همواره به عنوان رسانه‌ای تاب‌آور و پایدار شناخته شده است که نقش اساسی در انتقال فرهنگ ایفا می‌کند.
کتاب‌ها توانسته‌اند در طول قرون متمادی، دانش، ارزش‌ها و داستان‌های ملت‌ها را حفظ و به نسل‌های بعد منتقل کنند.
برخلاف رسانه‌های دیجیتال که ممکن است دچار ناپایداری و تغییرات سریع شوند، کتاب‌ها به دلیل ماندگاری فیزیکی و قابلیت دسترسی گسترده، ابزار اصلی انتقال فرهنگ باقی مانده‌اند.
این تاب‌آوری کتاب‌ها نشان‌دهنده اهمیت بی‌بدیل آنها در حفظ هویت فرهنگی و ارتقای آگاهی جامعه است.
