جنگ شناختی به عنوان یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین اشکال جنگ در دنیای معاصر، به معنای تغییر ریشه‌ای نحوه فکر کردن، باورها و پارادایم‌های ذهنی افراد و جوامع است.
هدف اصلی این جنگ، کنترل یا تغییر نحوه واکنش افراد نسبت به اطلاعات دریافتی است تا از درون دشمن را فروبپاشاند و اراده سیاسی او را بدون نیاز به اقدام سخت تحمیل کند.
در این جنگ، سلاح‌های سنتی جای خود را به سلاح رسانه‌ای داده‌اند و همه افراد می‌توانند ابزار و عامل این جنگ باشند، چرا که جنگ بر سر تفکر و باورها است.
خبرنگاران و متخصصان رسانه به عنوان مرزداران فرهنگی، نقش کلیدی در مقابله با جنگ شناختی دارند.
آنها با اطلاع‌رسانی دقیق، بازتاب حقایق و واقعیت‌های موجود، تنویر افکار عمومی و ارتقای خودباوری جامعه، می‌توانند در برابر تلاش‌های دشمن برای ایجاد اختلال در تصمیم‌گیری و از بین بردن اعتبار مقاومت کنند. خبرنگاران به عنوان مشاوران امین و ناصحان مشفق، با تهیه هنرمندانه و سریع اخبار و همراهی با ارزش‌ها و هنجارهای جامعه، در تحقق اهداف عالی نظام و توسعه فرهنگی جامعه نقش مهمی ایفا می‌کنند.
اهمیت جنگ شناختی در رسانه‌های نوین بیش از پیش افزایش یافته است، زیرا این جنگ به شدت بر فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی جدید، به ویژه هوش مصنوعی متکی است. اهداف مهم جنگ شناختی در فضای سایبری شامل نفوذ، بی‌ثباتی، مشروعیت‌زدایی، تخریب سرمایه اجتماعی، اعتمادزدایی، تفرقه‌افکنی و اعتبارزدایی است.
برای مقابله با این تهدیدات، فعالیت‌هایی مانند طرح‌ریزی عملیات شناختی، رصد شناختی، مهندسی شناختی، طراحی کمپین‌های شناختی و تاب‌آوری رسانه‌ای اهمیت بالایی دارند. ابزارها و تاکتیک‌های این جنگ شامل فضای سایبری، رسانه‌های اجتماعی، تولید محتوای منفی، تبلیغات و عملیات روانی است.
تاب‌آوری رسانه‌ای به معنای حفظ عملکرد مؤثر و مستمر رسانه‌ها در شرایط نامطمئن و بحرانی است.
این مفهوم شامل توانایی پاسخگویی به تغییرات ناگهانی در محیط‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فناورانه می‌شود.
رسانه‌های تاب‌آور با بهره‌گیری از انعطاف‌پذیری ساختاری، پایداری عملیاتی، مدیریت ارتباطات در مواقع بحران و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توانند در برابر اختلالات و تهدیدات مقاومت کنند و به سرعت بهبود یابند. در عصر دیجیتال که جریان اطلاعات بسیار سریع و غیرقابل کنترل است، تاب‌آوری رسانه‌ای اهمیت ویژه‌ای یافته است.
سواد رسانه‌ای و تاب‌آوری رسانه‌ای دو رکن حیاتی در مقابله با جنگ شناختی محسوب می‌شوند.
سواد رسانه‌ای توانایی تشخیص اخبار جعلی، تحلیل انتقادی پیام‌ها و شناخت ماهیت رسانه‌ها و صاحبان آنهاست که به افراد و به ویژه نیروهای نظامی و فرماندهان کمک میکند تا در برابر جنگ شناختی مقاومت کنند. تاب‌آوری رسانه‌ای نیز به معنای توانایی رسانه‌ها در حفظ عملکرد، ارائه اطلاعات دقیق و به موقع و حفظ اعتماد عمومی در شرایط بحران و جنگ است.
این تاب‌آوری شامل آمادگی پیشگیرانه، پاسخ فعال و سازگاری با شرایط متغیر می‌شود.
اهمیت جنگ شناختی در این است که دیگر نبردها محدود به میدان‌های فیزیکی نیستند بلکه ذهن و باورهای افراد هدف قرار گرفته‌اند. خبرنگاران و متخصصان رسانه به عنوان مرزداران فرهنگی، با ارتقای سواد رسانه‌ای و تقویت تاب‌آوری رسانه‌ای، می‌توانند نقش مهمی در حفظ امنیت ملی و اجتماعی ایفا کنند. آموزش‌های پس از حمله برای اصلاح خطاهای شناختی و برخوردهای قانونی با دست‌اندرکاران جنگ شناختی نیز از راهکارهای مؤثر مقابله با این تهدیدات است.
تاب‌آوری رسانه‌ای نه تنها توانایی حفظ عملکرد رسانه‌ها در شرایط بحران است بلکه به عنوان یک سپر دفاعی در برابر جنگ شناختی و تهدیدات فرهنگی و اطلاعاتی عمل میکند و نقش خبرنگاران و رسانه‌ها را در حفظ هویت و امنیت فرهنگی جامعه برجسته می‌سازد.
دکترمحمدرضا مقدسی مشاور عالی ماموریت ملی تاب آوری فرهنگی دانشگاه حکیم سبزواری اضافه میکند سواد رسانه‌ای و تاب‌آوری رسانه به عنوان ابزارهایی برای مقابله با تبلیغات دشمن و همچنین به عنوان سازه‌هایی برای تقویت وحدت و اقتدار ملی عمل می‌کنند.
با آگاهی از اینکه هر فردی در جامعه می‌تواند در خط مقدم دفاع از کشور قرار گیرد، سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها به یک ضرورت استراتژیک تبدیل شده است.شایان توجه اینکه گروه مترجمین ونویسندگان رسانه تخصصی تاب‌آوری ایران که در سال ۱۳۹۴ با هدف ارتقاء دانش و فرهنگ تاب‌آوری تأسیس شد. تاکنون حدود ۴۰ کتاب در زمینه تاب آوری و مولفه های مختلف آن ترجمه و منتشر کرده اند.
