رسانه به عنوان یکی از مهمترین عناصر ارتباطی در جامعه، نقش برجسته‌ای در شکل‌دهی به ساختار فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دارد.
رسانه‌ها در تاب‌آوری فرهنگی هویت‌محور نقشی کلیدی ایفا می‌کنند، زیرا ابزارهایی هستند که ارزش‌ها، سنت‌ها و هویت جمعی را تقویت یا تضعیف می‌کنند.
دکتر محمدرضا مقدسی
در دنیای مدرن، رسانه‌های جمعی مانند تلویزیون، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان فضایی برای بازتولید و گسترش هویت فرهنگی عمل می‌کنند.
رسانه ها از طریق انتشار محتوای مرتبط با میراث تاریخی، زبان، و آداب محلی، به حفظ و تقویت تاب‌آوری فرهنگی کمک می‌کنند.
رسانه‌ها می‌توانند به‌عنوان پاسخگویی به چالش‌های خارجی، از جمله جنگ‌های فرهنگی و تهدیدات هویتی، عمل کنند؛
زیرا اطلاع‌رسانی مناسب و تبلیغ دستاوردهای فرهنگی می‌تواند انسجام اجتماعی و اعتماد به هویت ملی را افزایش دهد.
این فرآیند زمانی مؤثر است که رسانه‌ها به‌گونه‌ای عمل کنند که نه تنها شناخت فرهنگی را در جامعه تقویت کنند،
بلکه به افراد کمک کنند تا در برابر تأثیرات خارجی مقاومت کنند و هویت خود را در قالب ارزش‌های بومی حفظ نمایند.
با این حال، در صورت غفلت از محتوای هویت‌محور، رسانه‌ها می‌توانند عاملی برای فراموشی فرهنگ محلی و گسترش فرهنگ‌های مسلط شوند.
محتوای هویت‌محور در رسانه‌ها به مجموعه آثار و تولیدات خبری، مستندی، سینمایی یا کاریکاتوری اطلاق می‌شود:
که با تأکید بر عناصر هویتی ملی، دینی، فرهنگی و تاریخی جامعه، به شکل‌دهی و تقویت احساس تعلق و هویت جمعی گروه هدف می‌پردازد.
این نوع محتوا با استفاده از نمادها، داستان‌ها، شخصیت‌ها و ارزش‌های بومی، سعی در ایجاد انسجام اجتماعی، افزایش آگاهی فرهنگی و مقابله با فراموشی هویت در برابر جریان‌های غربالگری فرهنگی دارد. رسانه‌های هویت‌محور اغلب به دنبال بازگو کردن روایت‌های تاریخی و تمدنی جامعه، انتقال ارزش‌های اصیل و معنوی، و همچنین مقابله با بیگانگی فرهنگی هستند.
این محتواها می‌توانند در قالب برنامه‌های تلویزیونی، فیلم، انیمیشن، شبکه‌های اجتماعی و حتی اخبار روزمره ظاهر شوند و از طریق داستان‌سرایی موثر و زبانی قابل فهم، مخاطبان را به تفکر، هویت‌یابی و حس تعلق به جامعه خود ترغیب کنند.
محتوای هویت‌محور باید متوازن باشد تا به جای افراط و تبعیض، وحدت و همبستگی را تقویت کند و با احترام به تنوع فرهنگی داخلی، به توسعه پایدار هویت ملی کمک نماید.
طراحی استراتژی‌های رسانه‌ای مبتنی بر هویت ملی و اسلامی (در سطح منطقه‌ای) ضروری است تا از طریق آگاهی‌بخشی و آموزش،
پایه‌های تاب‌آوری فرهنگی را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی استحکام بخشند.
این رویکرد نیازمند همکاری مسئولان، تولیدکنندگان محتوا و جامعه مدنی است تا رسانه را از ابزاری برای فروش تبلیغات به فضایی برای حفظ و تقویت هویت تبدیل کنند.
امروزه بدون وجود رسانه‌ها، تصور زندگی مدرن غیرممکن است.
رسانه‌ها به عنوان منبع اطلاعات عمومی، ابزارهایی هستند که پیام‌ها، اخبار، ایده‌ها و نظرات را به طور گسترده در اختیار مردم قرار می‌دهند.
در دنیای مدرن، رسانه‌ها نقش چشمگیری در انتقال اطلاعات، تبلیغات، آموزش و تفریح دارند.
رسانه‌ها به دو دسته اصلی رسانه‌های سنتی و رسانه‌های دیجیتال تقسیم می‌شوند.
رسانه‌های سنتی شامل تلویزیون، رادیو، روزنامه و مجله هستند، در حالی که رسانه‌های دیجیتال شامل اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها، پادکست‌ها و رسانه‌های تعاملی می‌شوند.
هر یک از این رسانه‌ها با داشتن ویژگی‌های خاص خود، اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند و به نحوی منحصر به فرد در تمدن انسانی تأثیرگذار هستند.
تاب‌آوری رسانه به معنای توانایی رسانه‌ها در مقابله با شرایط بحرانی، حفظ عملکرد مؤثر و ادامه ارائه خدمات اطلاع‌رسانی است.
در دنیای امروز، رسانه‌ها با چالش‌های متعددی از جمله تغییرات فناوری، فشارهای سیاسی، تهدیدات امنیتی و فضای رقابتی بالا مواجه هستند.
تاب‌آوری رسانه به عنوان یک ضرورت برای بقا و توسعه این حوزه ظاهر می‌شود.
اهمیت تاب‌آوری در محیط رسانه‌ای امروز
در دنیایی که اطلاعات در قالب‌های مختلف و با سرعت فوق‌العاده انتشار می‌یابد،
تاب‌آوری رسانه یکی از عوامل کلیدی در حفظ اعتبار، دسترسی به مخاطبان و ایجاد تأثیر پایدار است.
رسانه‌هایی که قادر به تطبیق با شرایط جدید، مقابله با بحران‌ها و ارائه اخبار دقیق و معتبر هستند، موفق‌تر خواهند بود.
تاب‌آوری رسانه، در واقع، عاملی است که به رسانه‌ها اجازه می‌دهد در شرایط نامطمئن نیز عملکرد خود را حفظ کنند.
تاب‌آوری رسانه از چند بعد تشکیل شده است.
اولین بعد، تکنولوژیکی است که به توانایی رسانه در استفاده از فناوری‌های جدید و به‌روز مربوط می‌شود.
بعد دوم، سازمانی و مدیریتی است که به نحوه برنامه‌ریزی داخلی، منابع انسانی و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی اشاره دارد.
بعد سوم، اخلاقی و اجتماعی است که به حفظ ارزش‌های رسانه‌ای، صحت اخبار و اعتماد عمومی مرتبط است.
برای دستیابی به تاب‌آوری در رسانه، چندین ارکان ضروری وجود دارد.
اولین رکن، داشتن منابع انسانی متخصص و انعطاف‌پذیر است.
دوم، استفاده از زیرساخت‌های فناورانه قوی و به‌روز.
سوم، داشتن نظام مدیریتی کارآمد و سیستم‌های تصمیم‌گیری سریع.
چهارم، تمرکز بر آموزش و توسعه مداوم کارکنان. پنجم، ایجاد ثبات مالی و اقتصادی در ساختار رسانه.
راهکارهای افزایش تاب‌آوری رسانه
افزایش تاب‌آوری رسانه‌ها نیازمند اجرای راهکارهای چندبعدی است.
این راهکارها شامل به‌روزرسانی زیرساخت‌های فناوری، تقویت توانمندی‌های کارکنان، ایجاد شبکه‌های همکاری با سایر رسانه‌ها،
توسعه محتوای متنوع و مرتبط با مخاطبان و همچنین ایجاد فرهنگ مقابله با بحران درون سازمانی است.
رسانه‌ها باید بر اخلاق حرفه‌ای و شفافیت تأکید داشته باشند تا اعتماد عمومی را به دست آورند.
در مواقع بحران، مانند جنگ، بلایای طبیعی یا بحران‌های اقتصادی، تاب‌آوری رسانه به امری حیاتی تبدیل می‌شود.
در این شرایط، رسانه‌ها باید بتوانند اطلاعات صحیح و به موقع را منتشر کنند، اضطراب عمومی را کاهش دهند و به جامعه کمک کنند تا در مقابل بحران مقاومت کند.
رسانه‌های تاب‌آور، قادر به ایفای نقش کلیدی در مدیریت بحران و ایجاد هماهنگی بین دولت و مردم هستند.
با توجه به تحولات سریع در فناوری و تغییرات اجتماعی، تاب‌آوری رسانه به عنوان یک الزام در برابر تحولات آینده در نظر گرفته می‌شود.
رسانه‌هایی که بتوانند با انعطاف‌پذیری، خلاقیت و تعهد اخلاقی، به این تغییرات واکنش نشان دهند، موفق‌تر خواهند بود.