تاب‌آوری رسانه یا (Resilience Media) به توانایی سازمان‌های رسانه ای در مواجهه با بحران‌ها، تغییرات فناورانه، فشارهای سیاسی و اجتماعی و حفظ نقش خود به عنوان منبع اطلاعات معتبر و متعهد اطلاق شده است.
دکتر علیرضا صارمی
تاب‌آوری رسانه به معنای توانایی سازمان‌ها و پلتفرم‌های رسانه‌ای در مقابله با بحران‌ها، تغییرات فناورانه، فشارهای سیاسی و اجتماعی، و حفظ نقش خود به عنوان منبعی معتبر و متعهد در انتشار اطلاعات است .
در دنیای مدرن و دیجیتال کنونی، جایی که اطلاعات با سرعت بالا منتشر می‌شوند و شاهد گسترش اخبار جعلی، سانسورهای دولتی، و تحولات فناوری هستیم، رسانه‌های تاب‌آور باید بتوانند در شرایط ناپایدار دقت، سرعت و شفافیت را حفظ کنند و در عین حال استقلال خود را در برابر تأثیرات خارجی از دست ندهند.
این مفهوم فراتر از مقاومت در برابر بحران‌هاست و شامل تطبیق با شرایط جدید، یادگیری از چالش‌ها، و بازگشت به عملکرد پایدار یا حتی بهبود وضعیت قبلی می‌شود.
برای مثال، در مواقع بحرانی مانند جنگ یا حوادث غیرمترقبه، رسانه‌های تاب‌آور نقش کلیدی در ارائه اخبار موثق، مدیریت اطلاعات غلط، و کاهش تنش‌های اجتماعی دارند.
این توانایی نه تنها به بقا سازمان‌ها کمک می‌کند، بلکه به تقویت اعتماد عمومی و حفظ دموکراسی در جوامع دیجیتالی امروزی نیز منجر می‌شود .
تاب‌آوری رسانه از چندین عنصر اصلی تشکیل می‌شود:
پیش‌بینی خطرات،
جذب منابع لازم،
تطبیق با شرایط جدید،
و بازیابی سریع پس از بحران .
در عصر دیجیتال، این عناصر تحت تأثیر فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، شبکه‌های اجتماعی، و سیستم‌های مدیریت محتوا قرار می‌گیرند
که هم فرصت‌هایی را فراهم می‌کنند و هم چالش‌هایی ایجاد می‌کنند.
برای نمونه، گسترش اخبار جعلی و بات‌های خودکار نیاز به استفاده از فیلترهای هوشمند و آموزش روزنامه‌نگاران به مهارت‌های دیجیتال را ضروری کرده است.
تغییرات سریع در رفتار مخاطبان و ترجیحات آنها به محتواهای تعاملی و چندرسانه‌ای، نیاز به نوآوری در روش‌های تولید و توزیع خبر را دوچندان می‌کند.
سازمان‌های رسانه‌ای تاب‌آور باید استراتژی‌هایی یکپارچه برای مدیریت منابع انسانی، فناوری، و روابط عمومی در پیش بگیرند
تا بتوانند در محیطی پیچیده و متغیر امروزی دوام بیاورند و نقش خود را به عنوان سربازان اطلاعات معتبر حفظ کنند.
در دنیای کنونی که اطلاعات به سرعت منتشر می‌شوند، رسانه‌های تاب‌آور باید بتوانند در شرایط ناپایدار، دقت، سرعت و شفافیت را حفظ کنند.
این مفهوم نه تنها شامل مقاومت در برابر تهدیدهاست، بلکه توانایی سازگاری با شرایط جدید و بهبود مستمر عملکرد را نیز دربرمی‌گیرد .
تاب‌آوری رسانه در عصر دیجیتال، یک الزام اساسی برای حفظ امنیت اطلاعاتی و اعتماد عمومی است .
ضرورت تاب‌آوری رسانه در جامعه
در جوامع مدرن، رسانه‌ها نقش کلیدی در شکل‌دهی به افکار عمومی، نظارت بر قدرت و انتقال اخبار فوری دارند.
تاب‌آوری رسانه ضروری است تا بتواند در برابر تبلیغات غلط، اخبار جعلی و فشارهای سیاسی مقاومت کند.
سازمان‌های رسانهی تاب‌آور می‌توانند در مواقع بحران، مانند بحران‌های سلامتی یا سیاسی، اطلاعات دقیق و به‌هنگام را فراهم کنند و از گسترش شایعه جلوگیری نمایند.
با افزایش دسترسی به فناوری‌های دیجیتال، رسانه‌ها باید بتوانند به سرعت به تغییرات فناوری و الگوهای مصرف کننده واکنش نشان دهند .
الزامات تحقق تاب‌آوری رسانه
برای دستیابی به تاب‌آوری رسانه، چندین الزام کلیدی وجود دارد.
اولین آنها، توسعه زیرساخت‌های فناوری وتکنولوژیک است که امکان دسترسی به اطلاعات مطمئن و امن را فراهم کند.
دوم، آموزش متخصصان رسانه در زمینه‌هایی مانند تحلیل داده، مدیریت بحران و رعایت اخلاق حرفه‌ای است.
سوم، تدوین قوانینی برای حمایت از استقلال رسانه و جلوگیری از دخالت‌های غیرمجاز ضروری است.
همچنین، همکاری بین رسانه‌ها و نهادهای دولتی برای مدیریت اطلاعات در مواقع بحران، یکی دیگر از الزامات اصلی تاب‌آوری رسانه محسوب می‌شود .
ویژگی‌های رسانه تاب‌آور
رسانه تاب‌آور دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را از سایر سازمان‌ها متمایز می‌کند.
اولین ویژگی، انعطاف‌پذیری در برابر تغییرات است.
رسانه‌های تاب‌آور باید بتوانند به سرعت استراتژی‌های خود را با توجه به تحولات محیطی تعدیل کنند.
دوم، دقت و سرعت در گردآوری و انتشار اخبار که از اصول اساسی خبرگزاری‌ها نیز است.
سوم، تمرکز بر اخلاق حرفه‌ای و شفافیت در گزارش‌دهی که اعتماد عمومی را تقویت می‌کند.
چهارم، استفاده از فناوری‌های نوین برای دسترسی گسترده‌تر به مخاطبان .
نقش تاب‌آوری رسانه در حفظ دموکراسی
تاب‌آوری رسانه نقش حیاتی در تقویت دموکراسی ایفا می‌کند.
رسانه‌های مستقل و تاب‌آور می‌توانند به عنوان نظارت‌کننده بر قدرت، از سوءاستفاده از اختیارات جلوگیری کنند.
در مواقعی که قدرت‌های سیاسی یا اقتصادی سعی در سانسور اطلاعات دارند، رسانه‌های تاب‌آور باید بتوانند به مأموریت خود ادامه دهند.
این موضوع نه تنها به حفظ حقوق شهروندی کمک می‌کند، بلکه از فساد و بی‌عدالتی نیز جلوگیری می‌کند.
چالش‌های پیش روی تاب‌آوری رسانه
اولین چالش، گسترش اخبار جعلی و تبلیغات غلط در فضای مجازی است که باعث ایجاد سوءتفاهم در جامعه می‌شود.
دوم، فشارهای سیاسی و اقتصادی که می‌تواند استقلال رسانه را تضعیف کند.
سوم، کمبود منابع مالی و فناوری در رسانه‌های کوچک که باعث می‌شود در برابر بحران‌ها ضعیف عمل کنند.
برای غلبه بر این چالش‌ها، نیاز به همکاری بین‌المللی و سرمایه‌گذاری در آموزش و زیرساخت‌های دیجیتال است .
یکی از راهکارهای اصلی برای تقویت تاب‌آوری رسانه، آموزش متخصصان در زمینه‌های مرتبط است.
دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی باید برنامه‌هایی را طراحی کنند که به روزنامه‌نگاران و کارکنان رسانه‌ها کمک کند تا در شرایط بحرانی، اخبار را به درستی گردآوری، تحلیل و منتشر کنند.
همچنین، دوره‌های آموزشی در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین، مدیریت اطلاعات و روانشناسی اجتماعی می‌تواند توانایی رسانه‌ها را در مواجهه با چالش‌های پیچیده افزایش دهد.
تاب‌آوری رسانه به نفع کل جامعه است که به اطلاعات معتبر و قابل اعتماد نیاز دارد .
