تاب‌آوری رسانه‌ای به توانایی سازمان‌های خبری و رسانه‌ها در مواجهه با بحران‌ها، تغییرات تکنولوژیکی، و فشارهای اجتماعی و سیاسی اشاره دارد.
در عصر دیجیتال، این مفهوم به عنوان یک ضرورت برای بقا و پایداری رسانه‌ها مطرح شده است.
یکی از مهم‌ترین ابعاد تاب‌آوری رسانه‌ای، تأثیر آن بر فرهنگ جامعه است که از طریق شکل‌دهی به آگاهی‌ها، ارزش‌ها و رفتارهای اجتماعی متبلور می‌شود.
رسانه‌ها به‌عنوان بازیگری کلیدی در فضای عمومی، می‌توانند با ترویج ایده‌های مدنی، افزایش مشارکت شهروندی و تقویت همبستگی اجتماعی، به تقویت تاب‌آوری فرهنگی کمک کنند.
این تأثیر زمانی برجسته‌تر می‌شود که رسانه‌ها در برابر چالش‌های فرهنگی مانند جریانات غربی‌گرایی یا تهدیدهای هویتی، نقش حافظ هویت ملی و دینی را ایفا کنند؛
زیرا حفظ هویت فرهنگی یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار محسوب می‌شود.
علاوه بر این، رسانه‌ها می‌توانند با تسهیل گفت‌وگوهای بین‌فرهنگی و حل تعارضات تمدنی، به انسجام اجتماعی در جوامع چندفرهنگی کمک کنند.
با این حال، تأثیر رسانه‌ها دوگانه است؛ زیرا در صورت ترویج محتوای سطحی یا ناسازنده، می‌توانند فرهنگ محلی را تضعیف و تاب‌آوری جامعه را تحت‌الشعاع قرار دهند.
بنابراین، تولید محتوای کیفی، تقویت رسانه‌های متعهد و آموزش رسانه‌ای افراد، راهکاری اساسی برای استفاده از ظرفیت رسانه در تقویت تاب‌آوری فرهنگی است.
در این راستا، نقش رسانه‌های دینی و ملی در حفظ ارزش‌های اصیل و مقابله با جریانات غیرمنسجم فرهنگی نیز برجسته می‌شود.
این رویکرد نه‌تنها فرهنگ را در برابر تهدیدات برون‌مرزی مقاوم می‌کند، بلکه پایه‌های توسعه‌ای جامعه را نیز مستحکم می‌کند .
رسانه‌های تاب‌آور نه تنها می‌توانند در شرایط نامناسب عملکرد خود را حفظ کنند، بلکه اطلاعات دقیق و موثق را در اختیار عموم قرار می‌دهند.
این ویژگی به ویژه در مواقع بحران، مانند بحران‌های سیاسی یا اقتصادی، نقش حیاتی در شکل‌دهی به افکار عمومی و حفظ ثبات جامعه دارد.
تاب‌آوری رسانه‌ای به عنوان پایه‌ای برای توسعه فرهنگی و اجتماعی عمل می‌کند، زیرا رسانه‌های قوی می‌توانند به حفظ هویت فرهنگی جامعه و مقابله با تهدیدات خارجی کمک کنند .
ابعاد فرهنگی تاب‌آوری رسانه‌ها
یکی از مهم‌ترین ابعاد تاب‌آوری رسانه‌ای، تأثیر آن بر فرهنگ جامعه است.
رسانه‌های تاب‌آور می‌توانند فرهنگ محلی و ملی را در برابر سیل فرهنگ‌های خارجی حفظ کنند.
در عصر جهانی‌شدن، رسانه‌های دیجیتال به عنوان ابزاری قدرتمند برای گسترش فرهنگ‌های متنوع عمل می‌کنند،
اما رسانه‌های ضعیف ممکن است تحت تأثیر این جریان قرار بگیرند و سبک زندگی و ارزش‌های بومی را فراموش کنند .
تاب‌آوری فرهنگی رسانه‌ها شامل توانایی تولید محتوایی است که نه تنها بازار را هدف قرار دهد، بلکه به تقویت هویت فرهنگی جامعه بپردازد.
این موضوع در پژوهش‌های مربوط به رسانه و فرهنگ تأکید شده است .
تاب‌آوری رسانه‌ای در بحران‌های اجتماعی و سیاسی
در مواقع بحران، رسانه‌های تاب‌آور نقش کلیدی در مدیریت اطلاعات و کاهش ناامنی‌های اجتماعی دارند.
آنها می‌توانند اخبار دقیق را در اختیار عموم قرار دهند و از گسترش شایعات جلوگیری کنند.
به عنوان مثال، در زمان حوادث طبیعی یا بحران‌های سیاسی، رسانه‌های قوی با ارائه اطلاعات به‌روز و شفاف، به جامعه کمک می‌کنند تا بهتر با شرایط تطبیق پیدا کند.
این ویژگی نه تنها به اعتماد عمومی به رسانه‌ها منجر می‌شود، بلکه در بلندمدت، فرهنگی از شفافیت و مسئولیت‌پذیری را تقویت می‌کند.
از طرف دیگر، رسانه‌های غیرتاب‌آور در بحران‌ها دچار خطاها و اشتباهات اطلاعاتی می‌شوند که می‌تواند فرهنگ بی‌اعتمادی را در جامعه گسترش دهد .
عصر دیجیتال با ایجاد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، چالش‌های جدیدی برای تاب‌آوری رسانه‌ها ایجاد کرده است.
یکی از اصلی‌ترین مشکلات، رقابت با منابع اطلاعات غیررسمی و گسترش اخبار جعلی است.
رسانه‌های سنتی برای حفظ اعتبار خود باید به سرعت تکنولوژی‌های جدید را درون‌پروری کنند و محتوایی باکیفیت تولید کنند.
فشارهای سیاسی و اقتصادی نیز می‌تواند توانایی رسانه‌ها در ایفای نقش مستقل را محدود کند.
در این زمینه، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که رسانه‌هایی که به طور مستقل عمل می‌کنند، تاب‌آوری بیشتری در مواجهه با این چالش‌ها دارند .
راهکارهای تقویت تاب‌آوری فرهنگی رسانه‌ها
برای دستیابی به تاب‌آوری فرهنگی، رسانه‌ها باید استراتژی‌های چندگانه‌ای را دنبال کنند.
اولین گام، سرمایه‌گذاری در آموزش کارکنان رسانه‌ای برای تسلط بر مهارت‌های دیجیتال و تولید محتوای فرهنگی است.
دوم، ایجاد همکاری بین رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی برای تولید محتواهایی که ارزش‌های ملی را منعکس کنند.
سوم، استفاده از فناوری‌های هوشمند برای شناسایی و مبارزه با اخبار جعلی و حمایت از رسانه‌های مستقل و تقویت قوانین حمایتی می‌تواند به افزایش تاب‌آوری فرهنگی کمک کند .
دکتر محمدرضا مقدسی مشاور عالی ماموریت ملی تاب آوری فرهنگی در خاتمه آورده است تاب‌آوری رسانه‌ای یک ابزار استراتژیک برای حفظ فرهنگ و ارزش‌های جامعه است.
با توجه به تغییرات سریع در محیط رسانه‌ای، سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری فرهنگی رسانه‌ها باید در اولویت سیاست‌های ملی قرار گیرد.
