تاب‌ آوری و توانمندسازی بین نسلی

عفت حیدری فرهنگ یار تاب آوری ایران

بحران‌های اقتصادی، تغییرات اجتماعی، مشکلات روانی و فشارهای فرهنگی بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارند و توانایی افراد و خانواده‌ها را برای مقابله با مشکلات آزمایش می‌کنند.
در این میان، مفاهیم تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی نقش حیاتی دارند.
عفت حیدری فرهنگ یار تاب آوری ایران در ادامه تاکید میکند تاب‌آوری میان‌نسلی به معنای توانایی خانواده‌ها و جوامع برای مقابله با مشکلات و انتقال مهارت‌های سازگاری و مقابله به نسل‌های بعدی است.
این تاب‌آوری فراتر از توانایی فردی عمل می‌کند و به خانواده‌ها کمک می‌کند تا از سختی‌ها عبور کرده، ارزش‌ها و فرهنگ خود را حفظ کنند و نسل‌های آینده را برای مواجهه با چالش‌های زندگی آماده کنند. توانمندسازی میان‌نسلی نیز فرایندی است که نسل‌های آینده را با دانش، مهارت‌ها و اعتماد به نفس لازم برای مشارکت فعال در جامعه و بهبود کیفیت زندگی مجهز می‌کند.در حقیقت، تاب‌آوری و توانمندسازی بین نسلی دو مفهومی هستند که با هم پیوند خورده و می‌توانند مسیر موفقیت و پیشرفت نسل‌های آینده را رقم بزنند.
در گذشته بیشتر به ویژگی‌های فردی افراد مرتبط می‌شد.

جوامع آفریقایی-دیاسپورایی نیز با استفاده از روایت‌های شفاهی، شبکه‌های اجتماعی و تمرینات معنوی توانسته‌اند تاب‌آوری و هویت جمعی خود را تقویت کرده و نسل‌های آینده را برای مقابله با سختی‌ها آماده کنند.برای درک بهتر تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی، می‌توان به چند چارچوب نظری مهم اشاره کرد.

نظریه سیستم‌های بوم‌شناختی برونفنبرنر نشان می‌دهد که رشد و توسعه فرد تحت تأثیر لایه‌های مختلف اجتماعی شکل می‌گیرد

. از روابط نزدیک خانواده تا ساختارهای جامعه و نهادهای کلان، هر یک نقش مهمی در شکل‌گیری تاب‌آوری دارند.

زمانی که حمایت‌های اجتماعی، آموزشی و فرهنگی در تمام این لایه‌ها موجود باشد، تاب‌آوری میان‌نسلی تقویت می‌شود.

نظریه سیستم‌های خانوادگی نیز تأکید می‌کند که خانواده یک سیستم پویا است و رفتار هر عضو بر کل خانواده تأثیر می‌گذارد.

الگوهای مقابله، مهارت‌های حل مسئله و مدیریت هیجانات در خانواده می‌توانند از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و تاب‌آوری میان‌نسلی را تقویت کنند.
علاوه بر این، نظریه سرمایه اجتماعی نشان می‌دهد که شبکه‌های اجتماعی و اعتماد متقابل نقش کلیدی در توانمندسازی نسل‌ها دارند.

جوامعی که سرمایه اجتماعی بالایی دارند، بهتر می‌توانند منابع خود را مدیریت کنند و فرصت‌های یادگیری و رشد را به نسل‌های آینده منتقل کنند.

مکانیزم‌های انتقال تاب‌آوری میان‌نسلی متنوع هستند و شامل فرآیندهای روان‌شناختی، اجتماعی و فرهنگی می‌شوند.

قصه‌ها و روایت‌های خانوادگی یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای انتقال تاب‌آوری است. داستان‌های خانواده درباره موفقیت، پشتکار و مقابله با مشکلات ارزش‌ها، مهارت‌ها و امید را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند. مشاهده و الگوگیری نیز نقش مهمی دارد. کودکان و نوجوانان با مشاهده رفتار والدین و اعضای بزرگ‌تر خانواده مهارت‌های مقابله‌ای و مدیریت هیجانات را یاد می‌گیرند.

آداب و رسوم فرهنگی، مانند مراسم، زبان، هنر و آیین‌های بومی، نه تنها هویت را تقویت می‌کنند بلکه حس تعلق و امنیت روانی را در نسل‌های آینده ایجاد می‌کنند. انتقال منابع مادی و غیرمادی نیز از دیگر مکانیزم‌های تاب‌آوری میان‌نسلی است.

دسترسی به آموزش، مهارت‌های مالی، خدمات بهداشتی، حمایت عاطفی و مشاوره می‌تواند نسل‌های آینده را برای مقابله با چالش‌های فردی و اجتماعی آماده کند. مشارکت جامعه نیز باعث ایجاد شبکه‌های حمایتی و فرصت‌های رهبری می‌شود و در تقویت تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی مؤثر است.

عفت حیدری عضوارشد خانه تاب آوری تاکید کرده است توانمندسازی میان‌نسلی به معنای ایجاد اختیار و توانایی اقدام در نسل‌های آینده است و شامل جنبه‌های روان‌شناختی، آموزشی، اجتماعی و فرهنگی می‌شود.

توانمندسازی روان‌شناختی به معنای تقویت اعتماد به نفس، خودکارآمدی و توانایی تصمیم‌گیری معنادار است. توانمندسازی آموزشی شامل دسترسی به آموزش با کیفیت و مهارت‌های تخصصی برای گسترش فرصت‌ها و رشد فردی است.
توانمندسازی اجتماعی و مدنی به مشارکت فعال در فعالیت‌های اجتماعی، رهبری و فعالیت‌های داوطلبانه اشاره دارد که مهارت‌های اجتماعی و رهبری نسل‌های آینده را تقویت می‌کند. توانمندسازی فرهنگی نیز شامل حفظ و انتقال فرهنگ، زبان و ارزش‌های بومی به نسل‌های بعدی است و باعث تقویت هویت، غرور و اعتماد به نفس می‌شود.

مزایای تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی بسیار گسترده است. این فرایندها می‌توانند سلامت روان خانواده‌ها را بهبود بخشند، اضطراب و افسردگی را کاهش دهند و رضایت از زندگی را افزایش دهند. علاوه بر این، توسعه اجتماعی و اقتصادی نسل‌های آینده نیز با تاب‌آوری و توانمندسازی تقویت می‌شود، زیرا نسل‌های بعدی مهارت‌ها و دانش لازم برای موفقیت حرفه‌ای و اجتماعی را دارند.

حفظ هویت و فرهنگ خانوادگی و اجتماعی نیز از دیگر مزایای مهم این فرایندها است و باعث می‌شود نسل‌های آینده با افتخار به ریشه‌ها و ارزش‌های فرهنگی خود نگاه کنند. همچنین تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی انسجام اجتماعی را تقویت می‌کند و جوامع را برای مقابله با بحران‌ها و تغییرات آماده می‌سازد.

مطالعات موردی نشان می‌دهند که جوامعی که بر تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی تمرکز کرده‌اند، موفقیت بیشتری در تربیت نسل‌های مقاوم و خلاق داشته‌اند. برای مثال، جوامع بومی ایران با حفظ زبان و آیین‌های محلی توانسته‌اند تاب‌آوری میان‌نسلی را تقویت کنند و زمینه موفقیت تحصیلی و اجتماعی نسل‌های جدید را فراهم سازند.

همچنین برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های مهارت‌آموزی که والدین و کودکان را درگیر می‌کنند، باعث افزایش اعتماد به نفس و مهارت‌های مقابله‌ای نسل‌های آینده شده و آن‌ها را برای مواجهه با مشکلات اجتماعی و اقتصادی آماده می‌کنند.

برای تقویت تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی، خانواده‌ها و جوامع می‌توانند اقداماتی عملی انجام دهند. انتقال داستان‌ها و تجربیات موفقیت خانوادگی به نسل‌های آینده باعث تقویت مهارت‌های مقابله‌ای و امید در کودکان می‌شود. حفظ و تقویت فرهنگ و آداب‌ورسوم محلی حس هویت و تعلق را در نسل‌های آینده ایجاد می‌کند.

ایجاد فضاهای آموزشی و اجتماعی برای رشد مهارت‌ها، حمایت روانی و مشاوره خانواده و مشارکت نسل‌های مختلف در فعالیت‌های اجتماعی و مدنی نیز نقش مهمی در تقویت تاب‌آوری و توانمندسازی نسل‌ها دارد. این اقدامات باعث می‌شوند که خانواده‌ها و جوامع بتوانند نسل‌های آینده را مقاوم، خلاق و توانمند تربیت کنند و زمینه را برای توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی فراهم سازند.

تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی کلید موفقیت نسل‌ها و تقویت هویت خانواده‌ها و جوامع است. این فرایندها نشان می‌دهند که چگونه مهارت‌های مقابله‌ای، ارزش‌ها و فرهنگ می‌توانند از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند و زمینه را برای زندگی بهتر و مشارکت فعال نسل‌های آینده فراهم کنند.

با تمرکز بر تاب‌آوری و توانمندسازی میان‌نسلی، خانواده‌ها و جوامع می‌توانند نسل‌های مقاوم، خلاق و توانمند بسازند که قادر باشند با چالش‌های فردی و اجتماعی مقابله کرده و جامعه‌ای پایدار، هوشمند و موفق ایجاد کنند.