تعریف شرکت با مسئولیت محدود
شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است (م ۹۴ ق.ت) در اسم شرکت باید عبارت (با مسئولیت محدود) قید شود و همچنین اسم شرکت نباید متضمن نام هیچ یک از شرکا باشد و الا شریکی که اسم او در اسم شرکت قید شده در مقابل اشخاص ثالث حکم شریک ضامن را در شرکت تضامنی خواهد داشت (م ۹۵ ق.ت)
محاسن و معایب شرکت با مسئولیت محدود در مقایسه با شرکت‌های سهامی
شرکت سهامی عام با حضور الزامی حداقل پنج سهامدار (مدیر) و شرکت سهامی خاص با حداقل سه سهامداران تشکیل می‌گردد در صورتی که شرکت با مسئولیت محدود را می‌توان با حداقل دو شریک تشکیل داد.
در شرکت با مسئولیت محدود هیچ گونه حداقل سرمایهای پیش بینی نشده و الزام قانونی ارائه مدارک در این زمینه به اداره ثبت شرکت‌ها برای موسسین وجود ندارد فقط اقرار موسسین به میزان سرمایه و پرداخت آن به صندوق شرکت یا هیئت مدیره در شرکت نامه کافی خواهد بود در صورتی که حداقل سرمایه در شرکت سهامی عام و خاص به ترتیب پنج میلیون و یک میلیون ریال می‌باشد و موس سین مکلف‌اند حداقل ۳۵% کل سرمایه را به حساب شرکت در شرف تاس یس واریز و فیش بانکی را به اداره ثبت شرکت‌ها ارائه نمایند.
شرکت با مسئولیت محدود به وسیله یک یا چند نفر مدیر موظف یا غیر موظف که ممکن است خارج از شرکا هم باشند برای مدت محدود یا نامحدود اداره می‌شود ولی در شرکت‌های سهامی عام و خاص به ترتیب حداقل مدیران نباید از پنج و سه نفر کمتر باشد و نیز این مدیران برای مدت حداکثر ۲ سال انتخاب می‌شوند.
و بالاخره آخرین حسن شرکت با مسئولیت محدود در مقایسه با شرکت‌های سهامی این است که قلمرو آگهی‌ها در شرکت‌های سهامی وسیع‌تر از شرکت با مسئولیت محدود می‌باشد.
از معایب شرکت با مسئولیت محدود این است که پذیره نویسی و پرداخت تمام سهم الشرکه به صورت اوراق تجارتی قابل انتقال اعم از با نام و بی نام صادر نمی‌گردد. ولی در شرکت‌های سهامی عام نقل و انتقال سهام کام لا آزاده بوده و در شرکت‌های سهامی خاص این نقل و انتقال ممکن است مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجامع عمومی سهامداران بشود.
مقررات مالیاتی
مطابق بند (د) ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۳/۱۲/۱۳۶۶ جمع درآمد مشمول مالیات شرکت‌های سهامی و مختلط سهامی و سایر اشخاص حقوقی (از جمله شرکت با مسئولیت محدود) پس از کسر مالیات به نرخ ۱۰% نسبت به مجموع درآمد به عنوان مالیات شرکت محاسبه و وصول می‌شود به شرح زیر می‌باشد:
۱- در مورد شرکت‌های سهامی و مختلط سهامی به نسبت درآمد سهام بی نام کلا به نرخ ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم و در مورد سهام با نام و سهم الشرکه شرکا ضامن و با توجه به درآمد سهم هر یک از سهامداران و سهم الشرکه شرکا ضامن به نرخ ماده ۱۳۱ همان قانون.
۲- در مورد سایر اشخاص حقوقی از جمله شرکت با مسئولیت محدود به نسبتی از سود مشمول مالیات که طبق اساس نامه یا شرکت نامه شخص حقوقی به هر یک از صاحبان سرمایه یا اعضا شخص حقوقی تعلق می‌گیرد به نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ این قانون.
امتیازی که شرکت‌های سهامی عام در مقایسه با شر کته‌ای با مسئولیت محدود دارند این است که شرکت‌هایی که سهام آن‌ها از طرف طرف هیئت پذیرش بورس برابر قانون برای معامله در بازار بورس پذیرفته شده‌اند از سال پذیرش تا سالی که فهرست نرخ‌ها در بورس حذف نشده‌اند از پرداخت ده درصد مالیات شرکت معاف می‌باشند مشروط بر اینکه کلیه نقل و انتقالات سهام شرکت‌های مزبور از طریق کارگزاران بورس انجام و در دفاتر مربوط ثبت گردد.
حقوق و تعهدات شرکا شرکت
هر شریک به هر میزان که سهم الشرکه دارد می‌تواند سهم الشرکه که خود را با رعایت شرایط مندرج در مواد (۱۰۲ و ۱۰۳ ل.ا.ق.ت) به شخص دیگری انتقال دهد و در صورتی که شرکت نصف سرمایه خود را از دست بدهد هر شریکی می‌تواند از دادگاه تقاضای انحلال شرکت را بنماید به شرط اینکه محکمه دلایل او را موجه تشخیص داده و سایر شرکا نیز جهت خروج او از شرکت حاضر به پرداخت سهم الشرکه ای که در صورت اطلاع حاصل نماید.
از حقوق دیگر حق استفاده از سود شرکت و استرداد سهم الشرکه می‌باشد که نحوه استفاده شرکا از سود شرکت موکول به اساس نامه یعنی توافق فی ما بین شرکا گردیده است ولی اگر اساس نامه راجع به سود و زیان مقررات خاصی را پیش بینی نکرده باشد تقسیم سود و زیان به نسبت سرمایه شرکا خواهد بود.
استرداد سهم الشرکه موکول به موافقت شرکا می‌باشد که به موجب آن تصمیمات راجع به شرکت باید با اکثریت حداقل نصف سرمایه در دعوت اول اتخاذ گردد. چنانچه اکثریت حاصل نشد کلیه شرکا برای بار دوم دعوت شده و در این صورت تصمیمات با اکثریت عددی شرکا اتخاذ خواهد شد هر چند که اکثریت مزبور دارای نصف سرمایه نباشند.
حق رای هم یکی دیگر از حقوق شرکا می‌باشد که هر شریکی به نسبت سهم الشرکه خود در شرکت دارای رای می‌باشد مگر اینکه اساس نامه ترتیب دیگری را مقرر داشته باشد.
در مورد تعهدات شرکا باید متذکر شد که برابر ماده (۹۴ ق.ت) مسئولیت هر شریک در مقابل قروض و تعهدات شرکت محدود به مبلغ اسمی سهم الشرکهای است که در شرکت سرمایه گذاری نموده است؛ بنابراین اگر شرکت منحل شده و اموال آن تصفیه گردد طلبکاران شرکت برای وصول مطالبات خود فقط حق دارند به دارائی باقیمانده شرکت مراجعه و از حاصل فروش آن مطالبات خود را برداشت نمایند. اداره تصفیه برای طلبکارانی که طلب خود را به طور کامل حصول ننموده‌اند سند عدم کفایت دارائی صادر می‌کند.
طلبکاران شرکت قادر نخواهند بود، در صورت توقف شرکت از ادای دیون مطالبات خود را از اموال شخصی شرکا مطالبه نمایند و این امر موجبات سوءاستفاده شرکا شرکت را فراهم می‌سازد به این معنی که ممکن است شخص ثالثی کالایی را به طور نسیه به شرکت بفروشد ولی شرکت از پرداخت ثمن معامله خودداری نماید. در اینجا طلبکار فقط می‌تواند به مقررات راجع به ورشکستگی علیه شرکت متوسل شود و ما لا قسمتی از طلب چنین شخصی بلا وصول خواهد ماند.
برابر ماده (۱۱۲ ق.ت) در هیچ مورد شرکا نمی‌توانند شریکی را مجبور به ازدیاد سهم الشرکه خود بنماید و این امر کام لا منطقی است زیرا تاس یس شرکت تجارتی امری اختیاری می‌باشد و بر خلاف حقوق مدنی شرکت قهری وجود خارجی ندارد و قانون گذار سعی کرده ارداه سرمایه گذار را در پذیرش افزایش سرمایه مورد توجه قرار دهد.
سایر تعهدات شرکا عبارت‌اند از: رقابت غیر قانونی توزیع سود موهوم و تغییر تابعیت شرکت. در توضیح هر کدام باید گفت که در اساس نامه شرکا می‌توانند تعهد نمایند معاملاتی نظیر معاملات شرکت را که موجب رقابت با عملیات شرکت باشد انجام ندهند و در صورت تخلف و ایجاد ضرر مسئول جبران آن خواهند بود.
مدیرانی که بدون تنظیم ترازنامه یا با استناد به صورت دارائی مزور سود موهومی را بین شرکا تقسیم نمایند کلاه بردار محسوب و به مجازات مقرر محکوم خواهند شد.
در خاتمه باید متذکر شد که به موجب ماده (۱۱۰ ق.ت) شرکا حق ندارند تابعیت شرکت را تغییر دهند مگر به اتفاق آرا باشد.