رئیس دانشکده الهیات دانشگاه حکیم سبزواری عنوان کرد:

 حکیم سبزواری به عنوان خاتم الفلاسفه  شناخته می شود/ بازتاب بین المللی حکیم سبزواری بسیار قوی است

 
حکیم حاج ملاّهادی سبزواری متخلص به «اسرار» درخشان ترین چهره فلسفی ایران در قرن سیزدهم هجری است. حکیم سبزواری یکی از بزرگترین شارحان حکمت متعالیه و فیلسوفی بزرگ است که بی‌شک آثار وی در فهم حکمت صدرایی و همچنین در نوشته های فیلسوفان بعد از او تاثیر بسزایی داشته است. زادگاه حاج ملاهادی سبزوار است و هر ساله ۸ اسفندماه همزمان با روز ملی حکیم سبزواری در دانشگاهی که به نام این فیلسوف شرق نام گذاری شده است مراسم نکوداشتی برگزار می شود، مجری برگزاری این مراسم دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری است، مصاحبه ای با دکتر سید محمد کاظم علوی، رئیس این دانشکده درخصوص شخصیت، جایگاه و بازتاب اندیشه های حکیم سبزواری و همچنین کم و کیف برگزاری همایش امسال داشته ایم که در ادامه خواهید خواند. 
 

* در خصوص شخصیت و جایگاه حکیم سبزواری در فلسفه ایرانی-اسلامی برایمان بگویید؟

در خصوص شخصیت و جایگاه حکیم سبزواری باید بگویم حاج ملاهادی به عنوان خاتم الفلاسفه در عالم فلسفه  ایرانی -اسلامی شناخته می شود، مهمترین  فعالیت و کاری که حاجی انجام داده، شرح و بسط فلسفه اسلامی است که توسط ملاصدرا در مکتب “حکمت متعالیه” بیان شده است. در واقع حاج ملاهادی شارح کم نظیر حکمت متعالیه ملاصدرا است و کتاب ها و آثار بسیار خوبی در این خصوص  تالیف کرده است، که شاخص کار این ایشان کتاب “شرح منظومه” است.
 
*تاثیرگذاری حکیم سبزواری بر فلسفه ایرانی چگونه بوده است؟
واقعیت این است که حکیم سبزواری به شرح، بسط و تنظیم افکار ملاصدرا و مکتب متعالیه پرداخته است و فیلسوفان پس از ایشان بر اساس تنظیم فلسفی دقیق و جامعی که حاج ملا هادی انجام داده، فلسفه را مطالعه می کنند. همانگونه که گفته شد، شاخص کار حاج ملاهادی تالیف کتاب” شرح منظومه” بوده است، البته حاج ملاهادی در ابتدا کتاب “منظومه” را تالیف کرد، سپس خود حاجی آن را شرح می‌کند و اینک همان شرح به «شرح منظومه» مشهور است و کتاب آموزشی و پژوهشی شده است که دانش‌پژوهان و محققان فلسفه اسلامی در تمام سطوح از آن برخوردار می‌شوند. این کتاب شامل تمام قسمت‌های فلسفه اسلامی اعم از منطق، حکمت نظری و حکمت عملی است و تمام مباحث فلسفه‌ اسلامی و منطق را شامل می‌شود.

*برخی از صاحب نظران ایشان را دارای مکتب فلسفی مستقلی نمی دانند و حکیم را شارح حکمت متعالیه (ملاصدرا) می نامند، در این خصوص  برایمان بگویید؟
 
اینکه می گوییم حکیم سبزواری شارح حکمت متعالیه بوده به این معنا نیست که وی در عالم فلسفه ایرانی-اسلامی هیچ ابتکاراتی نداشته باشد، بلکه حکیم ابتکارات فلسفی خوبی داشته اند، که در برنامه نکوداشتی که امسال از طرف دانشکده الهیات برگزار خواهد شد، دکتر فرقانی موضوع بحث خود را به ابتکارات فلسفی حاج ملاهادی اختصاص داده است. باید بدانید اینکه می گویند فردی شارح مکتبی است از ارزش فلسفی او چیزی کم نمی کند، در عالم فلسفه فیلسوفانی داریم که پایه گذار یک مکتب فلسفی هستند، اما به این معنی نیست که پایه گذار یک مکتب، تمام مباحث مرتبط به آن مکتب را به طور کامل شرح و بسط داده و تمام کرده است، بنظر  می رسد کاری که ملاصدرا آغاز کرده بود را شارحانی همچون حکیم سبزواری تمام کردند. منظومه حاج ملاهادی سبزواری یک دائره المعارف کامل فلسفی است که به طور دقیق، عمیق و منسجم حکمت متعالیه را ارائه می کند، بسیاری از حکما و علمایی که بعد از حکیم سبزواری آمده اند با توجه به اینکه می دیدند این اثر(شرح منظومه)، کتاب کاملی است، تنها به نوشتن شرح و تعلیقه بر این کتاب اکتفا کردند، به طوری که بیش از ۴۰ شرح و تعلیقه بر کتاب شرح منظومه نوشته شده است. شرح منظومه جزء کتب آموزشی حوزه و دانشگاه بوده است. در چند دهه اخیر با تالیف کتاب نهایه الحکمه و بدایه الحکمه توسط علامه طباطبایی در برنامه درسی دانشگاهی گنجانده شده است؛ و این امر به سبب این بوده است که کتاب‌های علامه‌طباطبایی جدیدتر و تا حدی ساده‌تر بوده است. البته هم اکنون  شرح منظومه جزء کتب درسی حوزه های علمیه و برخی از دانشگاه ها است.
 
*خیلی ها معتقدند با توجه به شخصیت فلسفی حکیم ایشان ناشناخته مانده اند، شما به این موضوع معتقدید؟
اینکه شخصیت فلسفی حکیم ناشناخته مانده است مطلب درستی است، چون کمتر به ابتکارات حکیم سبزواری پرداخته شده است و به همین خاطردانشکده الهیات و معارف اسلامی سعی بر این دارد که در سخنرانی و نشست های علمی از سخنرانانی دعوت کند که به این موضوع و این وجه از شخصیت فلسفی حکیم بپردازند، ضمن اینکه علاوه بر بُعد فلسفی حاج ملاهادی بُعد اخلاقی و عرفانی ایشان نیز باید در نظر گرفته شود.
در اینجا باید یادآور شوم که بازتاب بین المللی و جهانی حکیم سبزواری بسیار خوب و قوی است، مثلا در” دایره‌المعارف بریتانیکا”  که یکی از دائره المعارف‌های مهم دنیاست، درباره حاج ملاهادی مدخلی وجود دارد، حضور اسم یک نفر در این دائره المعارف دلیل بر اهمیت و جایگاه والای اوست. جالب اینجاست که قسمت عمده ای از مقاله مرتبط به حاج ملاهادی در این دائره المعارف مربوط به شخصیت عرفانی و کرامات حاجی است لذا  معتقدم کرامات و شخصیت عرفانی و شهودی ایشان باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. همچنین در کتاب تاریخ “فلسفه در اسلام ” جلد دو فصل ۷۸  از حکیم یاد شده و عنوانی که برای مقاله حاج ملاهادی در این کتاب به کار برده شده این است: رنساس در ایران، حاج ملاهادی سبزواری، با توجه به اینکه کلمه رنساس به معنی تجدید حیات علمی و فرهنگی است، این عنوان نشان دهنده این است که حاجی حیات علمی و فرهنگی ایران را متحول کرده است در همین مقاله قسمتی نیز به حکمت بعد از حکیم سبزواری پرداخته شده است، در این بخش بیان می شود که تاثیر حاج ملاهادی سبزواری در ایران بسیار زیاد بوده است، جالب اینجاست که عنوان ایران آورده شده و نگفته در فلسفه ایران.
علاوه بر این علامه اقبال لاهوری معتقد است حکیم سبزواری تاریخ فلسفه را عوض کرده است. اقبال لاهوری کتابی دارد به نام” سیر فلسفه در ایران”، او در این کتاب آورده است که توسط حاج ملاهادی فلسفه از فلسفه نوافلاطونی به افلاطونی انتقال پیدا کرده است و معتقد است فلسفه حاج ملاهادی فلسفه ایرانی- اسلامی است، البته اقبال لاهوری در زمینه روانشناسی حاج ملاهای هم تاکید زیادی می کند.

در این میان شاید شاخص ترین فردی که به معرفی حاجی در گستره ی جهانی پرداخته است،  پروفسور توشی‌هیکو ایزوتسو باشد، ایزوتسو محقق بسیار بزرگ ژاپنی است که در زمینه های مختلف کارکرده و به چندین زبان دنیا مسلط بوده است، تسلط او بر زبان فارسی به حدی است که کتاب های حاج ملاهادی را تصحیح کرده، باید بدانید هم اکنون چاپی که از کتاب شرح منظومه توسط دانشگاه تهران چاپ شده با تصحیح ایزوتسو و دکتر مهدی محقق است. ایزوتسو بسیار به حاجی علاقه داشته به همین دلیل کتابی را تحت عنوان “بنیاد حکمت حاج ملاهادی” تالیف کرده است که به تحلیل فلسفه حاج ملاهادی می پردازد.

 
امسال نیز مانند چندین سال گذشته دانشکده الهیات میزبان همایش بزرگداشت روز حکیم سبزواری است، اهداف برگزاری این همایش را تشریح کنید؟
همانطور که می دانید به مناسبت روز ملی حکیم سبزواری در ۸ اسفند چندین سال است که توسط دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری همایش نکوداشت حاجی  برگزار می شود، هدف از برگزاری این نکوداشت معرفی شخصیت حکیم سبزواری است، در واقع ما می خواهیم شخصیت فلسفی، عرفانی و اخلاقی حاجی را  معرفی کنیم و از فلسفه و حکمت حاج ملاهادی برای اصلاح نگرش انسان ها و به خصوص جامعه خودمان استفاده کنیم.

*همایش در چند بخش برگزار می شود؟برنامه های جنبی همایش چه برنامه هایی است؟ چه نهادهایی در برگزاری این همایش همکاری دارند.
همایش امسال در یک روز و در دو نوبت صبح و عصر صبح برگزار می شود، برنامه نوبت صبح  شامل نشست تخصصی است، سخنران این نشست و مهمان ویژه همایش دکتر محمد کاظم فرقانی استاد و مدیر گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع) است، وی مولف قسمتی از مدخل سبزواری در دانشنامه جهان اسلام است، این مدخل توسط دو نفر نوشته شده، دکتر فرقانی و خانم دکتر فاطمه فنا که خانم دکتر فنا در همایشی که در دوسال گذشته برای نکوداشت حکیم برگزار شد، حضور داشتند، همچنین حجت الاسلام والمسلمین، مقیسه امام جمعه شهرستان سبزوار، که مدرس فلسفه اسلامی هستند در مراسم صبح سخنرانی خواهند کرد و در کنار آن سایت اسرار که به معرفی آثار حکیم و مقالات، پژوهش ها و کتاب های مرتبط با حاج ملاهادی می پردازد به روز رسانی خواهد شد. برنامه بعد از ظهر هم حضور در مقبره حاج ملاهادی و آیین عطرافشانی، اهدای گل و  ادای احترام به مقام شامخ این حکیم است.
 
*دستاردهای مورد نظر شما از برگزاری این همایش چیست؟
باید بدانید به دنبال این هستیم که حاج ملاهادی بیشتر شناسانده شود، نگاه ما این است که نشان دهیم فلسفه حاج ملاهادی (چه آرا و سبک فکری حاجی و چه منش اخلاقی وی) چه تاثیری می تواند بر جامعه داشته باشد.